فلایویل با نام انگلیسی flywheel که در اصطلاح به آن چرخ طیار هم می‌گویند؛ قطعه‌ای دایره‌ای شکل است که به ذخیره و انتقال نیروی گشتاور به موتور خودرو کمک می‌کند. این قطعه به عنوان قطعه رابط بین سیستم استارت خودرو و موتور آن نقشی حیاتی در حفظ قدرت موتور، کیفیت استارت زدن و گرفتن کلاچ خودرو در هنگام رانندگی دارد. خرابی این قطعه به طور جدی می‌تواند صفحه کلاچ و موتور خودروی شما را از کار بیندازد. از این رو شناخت کارکرد این قطعه، نشانه‌ها و دلایل خرابی آن می‌تواند شما را از دچار شدن به هزینه‌های سنگین و خطرات جانی محفوظ بدارد.
فلایویل خودرو چیست؟
فلایویل یا چرخ لنگر قطعه‌ای مدور و دندانه‌دار است که معمولا آن را از فولاد، فولاد آلیاژی یا چدن خاکستری می‌سازند زیرا باید بدنه‌ای مقاوم در برابر ضربات داشته باشد. در واقع این قطعه، از قطعات دایره‌ای شکل مختلفی در درون خود ساخته شده است که در کنار هم قرار گرفته‌اند. این قطعه از یک سمت به سیستم استارت خودرو وصل می‌شود و از سمت دیگر به میل‌لنگ مرتبط است.
زمانی که شما سوئیچ خودرو را باز می‌کنید، فلایویل می‌چرخد و خودرو روشن می‌شود. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که فلایویل تنها برای اتومبیل به کار نمی‌رود؛ بلکه معمولا در هر سیستمی که نیاز به ذخیره انرژی گشتاور (چرخشی) داشته باشد از فلایویل‌ها در اندازه‌های متفاوت با قطعات مختلف استفاده می‌شود.
وظیفه فلایویل در خودرو
وظیفه و نقش فلایویل در خودرو علاوه بر رابط سیستم استارت و سیستم قدرت خودرو بودن، مربوط به وزن سنگین آن است. وزن فلایویل سبب می‌شود حرکت میل‌لنگ که به صورت دورانی است، متعادل شود؛ زیرا نیرویی که از سمت پیستون به سمت میل‌لنگ جریان دارد نیروی یکنواختی نیست و همین مسئله منجر می‌شود که میل‌لنگ با سرعت ثابت کار نکند. اهمیت وزن فلایویل، در ایجاد کردن تعادل در حرکت میل‌لنگ نهفته است.
نحوه عملکرد فلایویل
برای آشنایی با نحوه کار فلایویل باید بدانید سیستم استارت خودرو، قطعه‌ای به نام پینیون دارد، زمانی که شما ماشین را روشن می‌کنید (باز بودن سوئیچ)، سلونوئید (اتوماتیک) استارت، قطعه پینیون را در دنده استارت به جلو می‌برد. زمانی که پینیون جلو می‌رود با فلایویل درگیر می‌شود و موتور را می‌چرخاند. نسبت دنده پینیون به دنده‌های فلایویل 1 به 50 است در نتیجه موتور الکتریکی هر نیرویی را تولید کند، به دلیل این نسبت دنده، حدود 50 برابر افزایش می‌یابد. البته در خودروهای متفاوت این نسبت دنده می‌تواند متفاوت باشد اما باز هم این تفاوت قابل توجه است.
در انتهای میل لنگ، قطعه‌ای با نام فلنج وجود دارد که فلایویل به آن متصل می‌گردد. هم در بخش مرکزی فلایویل و هم در بخش مرکزی فلنج سوراخی وجود دارد که با قرارگیری این دو قطعه در کنار هم، این دو سوراخ هم در کنار یکدیگر قرار گرفته و اجازه می‌دهند شفت ورودی به جعبه دنده (گیربکس) از این دو قطعه عبور کند و با انتقال نیرو گشتاور به گیربکس، ماشین به حرکت درآید.
ساختار فلایویل چیست؟
در ظاهر، فلایویل یک صفحه دندانه‌دار است که تعدادی سوراخ بر روی آن وجود دارد؛ اما اگر این صفحه را بشکافیم با قطعات دایره‌ای شکلی مواجه می‌شویم که درون این صفحه قرار گرفته‌اند و به صورت یک پک منسجم عمل می‌کنند. این قطعات شامل موارد زیر هستند:
- محفظه فلایویل
محفظه فلایویل در واقع بیرونی‌ترین لایه آن است که نقش یک پوشش را برای قطعات داخلی ایفا می‌کند.
- دنده رینگی
دنده رینگی معمولا در بخش قطر خارجی فلایویل قرار می‌گیرد و از طریق یک اتصال داخلی به بدنه اصلی فلایویل متصل می‌شود.
-
چرخ دنده‌ها
دو چرخ دنده اولیه و ثانویه در فلایویل تعبیه شده‌اند. چرخ دنده اولیه خود به قطعات مختلفی مثل صفحه داریو، و فنر داخلی متصل است و یک چرخ دنده ثانویه وجود دارد که تک صفحه به حساب می‌آید و در کنار سایر قطعات درون فلایویل واقع شده است.
- بلبرینگ فلایویل
در واقع این قسمت به ته میل‌لنگ مرتبط می‌شود. بلبرینگ‌ها به دو دسته کشویی محوری و کشویی شعاعی تقسیم می‌شوند.
- فنرها
درون فلایویل دو فنر خمیده وجود دارد که با نام فنرهای داخلی و خارجی شناخته می‌شوند.
انواع فلایویل
به طور کلی فلایویل‌ها را به دو دسته عمده تقسیم‌بندی می‌کنند:
فلایویل تک جرمی
فلایویل تک جرمی در واقع یک دیسک فلزی است که هیچ‌گونه قطعه متحرکی ندارد. در برابر حرارت و همچنین تاب‌خوردگی مقاومت بالایی دارد و نسبت به فلایویل دو جرمی ارزان‌تر است و برای وسایل نقلیه با سرعت بالا مثل اتومبیل مسابقه گزینه مناسبی به حساب می‌آید.
فلایویل دو جرمی
این فلایویل در اکثر خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرد. دو دیسک دارد که یکی به کلاچ و دیگری به میل‌لنگ متصل می‌شوند.
دسته‌بندی دیگری از فلایویل‌ها وجود دارد که براساس سرعت آن‌ها انجام می‌شود و در آن فلایویل‌ها به دو دسته فلایویل با سرعت بالا و فلایویل با سرعت پایین تقسیم می‌شوند.
نشانه های خرابی فلایویل
نشانه خرابی دنده فلایویل پراید، پژو یا هر خودروی دیگری می‌تواند یکی از علائم زیر باشد:
- لرزش پدال کلاچ
زمانی که شما کلاچ را می‌گیرید، متوجه لرزش‌هایی بر روی پدال کلاچ یا کف خودروی خود می‌شوید. معمولا این ارتعاشات ناشی از خرابی فنرهای موجود در فلایویل هستند. همچنین اگر هنگام متوقف شدن خودرو کلاچ دچار لرزش شود ممکن است این لرزش به دلیل تاب برداشتن فلایویل باشد.
- سر خوردن کلاچ
اگر آن بخش از فلایویل که باید با دیسک و صفحه در ارتباط باشد به درستی با آن‌ها درگیر نشود، در اصطلاح فنی می‌گویند، کلاچ سر می‌خورد. در این حالت خودروی شما قدرت و سرعت قبل را برای رانندگی ندارد. همچنین سرخوردن کلاچ می‌تواند باعث عدم شتاب گیری خودرو شود. دور موتور را افزایش می‌دهد. ارتفاع کلاچ خودرو بدون دخالت شما، تغییر می‌کند. از دیگر نشانه‌های سر خوردن کلاچ این است که پس از برداشتن پا از روی آن، کلاچ همچنان در حالت قبل باقی می‌ماند و به اصطلاح می‌چسبد.
- لرزش و صدای دنده
هنگام تعویض دنده در حین رانندگی، اگر دنده بلرزد یا صدای ساییدگی بشنوید باید احتمال خرابی فلایویل یا فرسودگی کلاچ را بدهید.
- بوی سوختگی
زمانی که در حال رانندگی هستید در کابین خودرو، بوی سوختگی را حس کردید اما در هنگام خاموش کردن خودرو و بالا زدن کاپوت آن را حس نکردید باید احتمال خرابی کلاچ و فلایویل را بدهید. اینکه دقیقا کدام یک دچار مشکل شده‌اند باید بررسی شود. اگر تنها کلاچ شما فرسوده باشد در صورت عدم رسیدگی به موقع، فلایویل شما هم درگیر شده و دچار مشکل خواهد شد.
- اشکال در هنگام استارت زدن
گاهی خرابی دنده فلایویل استارت زدن خودرو را دچار مشکل می‌کند یا سبب می‌شود ماشین در هنگام حرکت به اصطلاح بکشد.
- نشانه های ظاهری خرابی فلایویل
اگر فلایویل شما خراب شده باشد بر روی این قطعه مواردی همچون: ناهموار شدن، گود شدن، تاب برداشتن یا آینه‌ای شدن را خواهید دید.
دلایل خرابی فلایویل
از آنجایی که فلایویل از یک سمت به سیستم استارت و از سمت دیگر به میل‌لنگ مرتبط شده است خرابی هر بخش می‌تواند بر روی فلایویل تاثیر بگذارد. موارد مهمی که منجر به خرابی فلایویل می‌شوند، عبارتند از:
- کلاچ فرسوده
اگر صفحه کلاچ خودرو تاب داشته یا لق باشد به راحتی فلایویل را دچار مشکل خواهد کرد.
- نشتی
اگر به هر دلیلی بر روی آن بخش از فلایویل که با دیسک و صفحه کلاچ در ارتباط است نشتی روغنی صورت بگیرد، منجر به اصطکاک بالا و ایجاد گرمای بیش از حد می‌شود و این مسئله هم به صفحه کلاچ و هم به فلایویل آسیب می‌زند. معمولا نشتی از سمت کاسه نمد عقب میل‌لنگ و همچنین از کاسه نمد شفت ورودی گیربکس رخ می‌دهد.
- سبک سازی فلایویل
متاسفانه بسیاری از افراد به دلایل متعددی به دنبال فلایویل سبک هستند و اقدام به ایجاد سوراخ‌های بیشتر بر روی فلایویل می‌کنند که در اصطلاح به آن سبک سازی می‌گویند اما این یکی از خطرناک‌ترین اقداماتی است که فرد درباره خودرو می‌تواند انجام دهد. زیرا دستکاری فلایویل و تغییر وزن آن یا عدم رعایت تعداد اتصالات ایمن برای آن، می‌تواند در هنگام حرکت خودرو و سرعت بالا فلایویل را از جای خود خارج کرده و حتی به داخل کابین خودرو پرت کند و این آسیب بسیار جدی به سرنشینان خواهد زد.
- رانندگی غیرحرفه ای
رانندگی غیراصولی و عدم تعویض به موقع دنده از دیگر دلایل خرابی فلایویل به شمار می‌روند.
علت شکستگی صفحه فلایویل
علت شکستن دنده فلایویل می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
- اعمال بار و فشار بیش از حد
- رانندگی غیراصولی در جاده‌های ناهموار
- یدک‌کشی سنگین
- استفاده از کلاچ هنگام بالا بودن دور موتور
- قطعات موتور بی‌کیفیت به ویژه فلایویل غیراورجینال یا سبک شده غیراصولی
علائم شکستگی دنده فلایویل
از علائم شکستگی در صفحه فلایویل می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- صدای تق‌تق از بخش جلوی ماشین
- لرزش خودرو به ویژه لرزش موتور
- بوی سوختگی
- مشکل در تعویض دنده به ویژه تعویض دنده سنگین
نحوه تراش فلایویل
گاهی اوقات نیاز به تابگیری فلایویل و تراش آن وجود دارد، به همین منظور پس از جداسازی فلایویل از کلاچ و گیربکس، آن را درون دستگاه تراش مخصوص قرار می‌دهند. دقت کنید هر فلایویل براساس نوع خود باید به میزان مشخصی تراشیده شود و این کار نیاز به دقت بالایی دارد.
معایب تراش فلایویل
از معایب تراش فلایویل این است که اگر بیش از حد تراشیده شود به دلیل نازک شدن، دیگر استحکام قبل را نخواهد داشت و ممکن است در دور بالا یا پایین دچار لنگراندازی شود. همچنین تراش غیرحرفه‌ای فلایویل می‌تواند پس از نصب مجدد آن، به صفحه کلاچ آسیب بزند.
علائم بالانس نبودن فلایویل
مهم‌ترین نشانه بالانس نبودن فلایویل می‌تواند ضعف نیروی گشتاور موتور باشد. این به آن معنا است که نیرو به درستی از طریق فلایویل به میل لنگ و پیستون منتقل نشده است. برای بررسی میزان بالانس نبودن فلایویل می‌توان از دستگاه‌های مخصوص آن استفاده کرد.
عمر مفید فلایویل
عمر فلایویل اصل در شرایط عادی با رانندگی معمولی چیزی بین 240 الی 320 هزار کیلومتر خواهد بود.
راهکارهایی برای افزایش طول عمر مفید فلایویل
برای آنکه فلایویل خودروی شما عمر مفید بیشتری داشته باشد، رعایت نکات زیر می‌تواند موثر باشد:
- استفاده صحیح از کلاچ
از کلاچ به درستی استفاده کنید تا گرمای بیش از حد آن موجب ترک خودرن یا تاب برداشتن فلایویل نشود.
- استفاده از قطعات باکیفیت
قطعات خودروی خود را از لوازم یدکی باکیفیت انتخاب کنید، زیرا سلامت هر کدام از این قطعات به قطعه دیگر وابسته است.
- بررسی مداوم و منظم
به طور منظم خودروی خود را بررسی کرده و موارد تعمیراتی و تعویضی را در زمان مناسب تعمیر و تعویض کنید.
- از آلودگی بپرهیزید
از رانندگی مداوم در گِل‌ولای خودداری کنید و سیستم کلاچ خود را همیشه تمیز نگه دارید.
- از متخصص کمک بگیرید
برای تعویض فلایویل و سایر قطعات خودروی خود از یک مکانیک متخصص کمک بگیرید زیرا عدم رعایت نکات ظریفی مثل بازکردن ضربدری پیچ‌های فلایویل می‌تواند منجر به تاب برداشتن آن شود.
روش تعویض فلایویل
برای تعویض فلایویل ماشین باید از متخصص آن کمک بگیرید تا از آسیب‌های احتمالی به این قطعه جلوگیری کنید. به طور کلی مراحل زیر را می‌توان به عنوان مراحل تعویض فلایویل در نظر گرفت.
- در مرحله اول دیفرانسیل باید از شفت درایو جدا شود.
- اتصالاتی مانند کابل سرعت‌سنج، اتصال کولر به گیربکس و خط اتصال شفت باید جدا شوند.
- گیربکس باید جدا شود.
- پیچ‌های فلایویل ضربدری باز شوند و فلایویل از گیربکس جدا شود.
- فلایویل جدید جایگزین گردد.
- گیربکس دوباره بر روی خودرو سوار شود.
- اتصالات جداشده دوباره باید به ترتیب وصل شوند.
- شفت درایو و دیفرانسیل مجدد وصل گردند.
- خودرو باید تست شود.
جمع‌بندی
فلایویل با ذخیره و انتقال انرژی گشتاور به موتور و وزن سنگین خود می‌تواند حرکات دورانی میل‌لنگ را یکنواخت نموده و از این طریق قدرت موتور را حفظ کند. دستکاری این قطعه برای افزایش سرعت پایین آمدن دور موتور و سبک‌کاری آن و همچنین عدم رعایت تعداد اتصالات ایمن می‌تواند علاوه‌بر تاثیر مخرب بر روی موتور خودرو، با جدا شدن فلایویل در هنگام حرکت خودرو، این قطعه به داخل کابین پرت شود و جان سرنشینان را تهدید کند. به طور منظم سلامت این قطعه را چک کنید زیرا امنیت جانی سرنشینان، سلامت صفحه کلاچ و قدرت موتور خودرو به سلامت این قطعه وابسته است. برای تعویض آن هم بدون شک باید از متخصصین کمک بگیرید زیرا کوچک‌ترین اشتباهی می‌تواند باعث تابگیری این قطعه شده و کارایی آن را از بین ببرد.
