ترمز ABS امروزه یکی از سیستم‌های اجباری در خودروهای باکیفیت دنیا به حساب می‌آید. این سیستم مانع از لغزش خودرو در هنگام ترمز گرفتن می‌شود. در واقع از قفل شدن چرخ‌ها و لغزیدن ماشین بر سطح جاده‌های خیس، یخ‌زده و لغزنده جلوگیری کرده و سبب می‌شود کنترل خودرو در اختیار راننده باقی بماند. اگر این ترمز به درستی کار نکند احتمال کشیده شدن خودرو در هنگام گرفتن ترمز وجود دارد که ممکن است به منحرف شدن ماشین و آسیب رسیدن به سرنشینان آن منجر شود. در ادامه به نحوه کار و اجزای ترمز ABS، علائم و دلایل خرابی آن، تفاوت ترمز ABS با ترمز معمولی و دیگر سیستم‌های ترمز خودرو و هر آنچه که باید به عنوان یک راننده در این باره بدانید، خواهیم پرداخت.
تاریخچه ترمز ABS
ایده یک ترمز ضد قفل برای جلوگیری از لغزش‌ها اولین بار به ذهن یک مهندس آلمانی با نام کارل واسل رسید اما به دلیل نبود تکنولوژی لازم این ایده مسکوت ماند. در حدود سه دهه بعد، مهندسان امریکایی ابتدا برای خطوط ریلی و سپس برای جلوگیری از لغزش چرخ‌های هواپیما به استفاده از این ایده ترغیب شدند. در همین حین مهندسان شرکت انگلیسی (Dunlop) در زمینه ترمز ABS به تکنولوژی Maxaret رسیدند و این تکنولوژی صددرصد مکانیکی را ابتدا در هواپیماها به کار بردند و توانستند از این طریق 15 درصد بر وزن مجاز هواپیما بیفزایند. سپس شرکت خودروسازی Jensen Motors این تکنولوژی را در خودرو جنسن FF به عنوان آپشن به کار برد.
پس از شرکت Jensen Motors در امریکا هم خودروسازی فورد با همکاری شرکت Kelsey-Hayes توانست اولین خودروی thunderbird 1969 خود را با ترمز ضد قفل وارد بازار کند. شرکت‌های دیگر امریکایی نیز تلاش‌هایی در این زمینه داشتند تا اینکه شرکت مرسدس بنز علی‌رغم قیمت بالای این تکنولوژی تصمیم گرفت روی خودروهای خود آن را نصب کند. از سال 2004 در اروپا و 2013 در امریکا ترمز ABS برای تمامی خودروها اجباری شده است.
ABS مخفف چیست؟
ABS اکرونیم (سرواژه) و مخفف شده عبارت Anti-lock braking systems است. عبارت مذکور معنایی معادل سیستم‌های ترمز ضد قفل دارد.
وظیفه و کارکرد سیستم ABS
در واقع این سیستم ضد قفل به شما کمک می‌کند تا هنگام ترمز در مواقع اضطراری، کشش لازم به لاستیک‌ها داده شود و از این طریق، هدایت خودرو برای راننده آسان و از قفل شدن چرخ‌ها و لغزش خودرو جلوگیری گردد.
اجزای سیستم ترمز ABS
سیستم ترمز ضد قفل ABS دارای اجزایی است که هر کدام وظیفه خاص خود را انجام می‌دهند.
- واحد کنترل ABS
واحد کنترل مهم‌ترین جز سیستم ترمز ضد قفل ABS است. این واحد کنترل خود از دو بخش هیدرولیکی (مکانیکی) و بخش الکترونیکی تشکیل شده است که به اختصار به آن HECU می‌گویند.
- بخش هیدرولیکی ترمز ABS یا HCU
بخش هیدرولیکی ترمز ضد قفل (Hydraulic Control Unit) دارای 8 شیر سلونوئیدی است که شامل 4 شیر SSV و 4 شیر SDV می‌شود. یک شیر SSV و یک شیر SDV به صورت یک جفت با هم یک چرخ را کنترل می‌کنند. در واقع این 8 شیر سلونوئیدی به شکل چهار جفت، کنترل‌کننده چهار چرخ خودرو هستند. این شیرها را با نام سوپاپ ترمز ABS هم می‌شناسند.
شیرهای SSV
شیرهای Solenoid Supply Valve ( شیر برقی تغذیه) در حالت عادی باز هستند. حالت عادی یعنی زمانی که ترمز ضد قفل مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
شیرهای SDV
شیرهای Selonoid Discharge Valve ( شیر برقی تخلیه) در حالت عادی بسته هستند و روغن از مجرای آن‌ها عبور نمی‌کند.
پمپ هیدرولیکی و موتور آن
در بخش مکانیکی ترمز ABS یک پمپ هیدرولیکی با یک الکتروموتور (موتور الکتریکی) وجود دارد.
سیلندرها و خروجی ها
در یک سمت از بخش مکانیکی دو تا مستر سیلندر وجود دارد که خروجی‌هایی هستند که از پدال ترمز می‌آیند. همچنین چهار خروجی وجود دارد که هر کدام به یک چرخ متصل شده‌اند.
آکومولاتور
در پشت بخش مکانیکی دو تا آکومولاتور (مخزن جمع‌کننده) داریم که عملکردی شبیه خازن در مدارات الکترونیکی دارند که برای یکنواخت کردن فشار روغن در هنگام عمل کردن ترمز ABS استفاده می‌شوند.
- بخش الکترونیکی ترمز ABS
در بخش الکترونیکی ترمز ضد قفل (Electronic Control Unit) یک بُرد الکترونیکی وجود دارد و 8 عدد سلونوئید که در هنگام عمل کردن ترمز ABS وظیفه کنترل کردن شیرهای بخش هیدرولیکی (SSVو SDV) را دارند. همچنین در این بخش کانکتور ABS وجود دارد. نحوه عملکرد بخش الکترونیکی به این شکل است که در حالت عادی سلونوئیدهای مثبت همواره وصل هستند و یونیت ABS سلونوئیدهای منفی را قطع و وصل می‌کند. اما زمانی که پمپ هیدرولیکی بخش مکانیکی عمل می‌کند و یونیت می‌خواهد پمپ را کنترل کند این جریان عکس می‌شود و این یعنی سلونوئیدهای منفی وصل می‌شوند و سلونوئیدهای مثبت قطع و وصل می‌شوند. همین مسئله تفاوت نحوه عملکرد یونیت ABS در حالت عادی و در حالت اجرای ترمز ضد قفل می‌تواند در عیب‌یابی این قطعه بسیار موثر باشد.
- سنسورهای سرعت
بر روی هر چرخ خودرو یا در نزدیکی محوری که به چرخ‌ها متصل شده است، یک سنسور سرعت وجود دارد که میزان سرعت را می‌سنجد و تغییرات ناگهانی در سرعت چرخ‌ها را تشخیص داده و این اطلاعات را به سیستم پردازنده خودرو ارسال می‌کند.
ترمز ABS چگونه کار می‌کند؟
برای اطلاع از نحوه کار ترمز ABS باید بدانید که اگر شما در حالت رانندگی به طور عادی ترمز کنید، روغن از مستر سیلندر وارد می‌شود و از طریق مجرای بلوکی که شیرها بر روی آن واقع شده‌اند عبور می‌کند و از طریق شیرهای SSV که به طور عادی باز هستند می‌گذرد و وارد چرخ‌ها می‌شود. اما زمانی که ترمز ABS عمل می‌کند با توجه به اطلاعاتی که به بخش الکترونیکی ترمز ارسال شده است، توسط سلونوئیدهایی که در بخش الکترونیکی تعبیه شده‌اند، شیرهای SSV و SDV باز و بسته می‌شوند؛ یعنی شیرهای SSV در حالت عادی باز (normally open) را می‌بندد و شیرهای SDV در حالت عادی بسته (normally closed) را باز می‌کند.
این باز و بسته کردن شیرها در زمان بسیار کوتاهی به طور متناوب انجام می‌شود تا چرخ‌های اتومبیل قفل نکنند. در همان زمان هم موتور هیدرولیکی شروع به کار می‌کند و روغن را با فشار به داخل مدار پمپاژ می‌کند. صدای ناهنجاری که هنگام عمل کردن ترمز ضد قفل در زیر پدال می‌شنوید و همچنین لرزش پدال، ناشی از فعالیت این پمپ و شیرها است.
روشن شدن چراغ ترمز ABS
چراغ ترمز ABS روشن می‌شود اگر:
- سنسورهای سیستم ABS که به چرخ‌ها متصل هستند، موردی غیرعادی را دریافت کنند یا هیچ سیگنالی از سمت چرخ‌ها به آن‌ها نرسد.
- روغن ترمز کمتر از مقدار لازم شود.
- فیوز سوخته باشد.
- ماژول ABS خراب شده باشد. این دلیل معمولا از دلایل متداول روشن شدن چراغ abs است.
- پمپ هیدرولیک ترمز abs دچار اشکال شده باشد.
معایب ترمز ABS
ترمزهای abs با وجود مزایایی همچون جلوگیری از قفل شدن چرخ‌ها و امکان کنترل بیشتر خودرو، معایبی نیز دارند، برای مثال:
- احتمال خرابی قطعات الکترونیکی آن‌ها زیاد است.
- هر سیستم ترمز ضد قفل می‌تواند خطاهای خود را داشته باشد. این میزان خطا در سیستم ترمزهای ABS خودروهای داخلی به مراتب بیشتر و آزاردهنده‌تر است.
- این سیستم ترمز به افزایش کنترل‌پذیری فرمان و خودرو کمک می‌کند اما لزوما مسافتی را که اتومبیل پس از ترمز طی می‌کند، کوتاه نخواهد کرد.
- به دلیل فعالیت پمپ هیدرولیک تعبیه شده در این ترمز، میزان لرزش خودرو در زیر پای راننده و میزان صداها بیشتر می‌شود.
- وجود ترمز ABS در خودرو هزینه بیشتری را برای نگهداری از خودرو به مالک آن وارد می‌کند.
علت صدای ترمز ای بی اس
از دلایل شنیده شدن صدای ترمز ABS می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اگر صدایی ترقه‌مانند از سیستم ترمز بشنوید احتمالا لنت ترمز آن دچار مشکل شده است.
- اگر پدال ترمز صدا بدهد، باید ساییدگی یا ترک در دیسک‌های ترمز را بررسی کنید.
- اگر صدای سوت شنیدید می‌تواند به یکی از دلایلِ فشار ناکافی هوا در سیستم ترمز، خرابی در سیستم تعلیق که بر سیستم ترمز اثر گذاشته است، فشرده شدن بیش از حد ترمز، خرابی یا آلودگی بیش از حد سنسورهای چرخ یا خرابی در یکی از قطعات سیستم ترمز مثل پمپ و یونیت کنترل باشد.
- اگر صدای خرخر ترمز abs را شنیدید می‌توانید به عنوان تنها صدایی در نظر بگیرید که ناشی از اشکال در سیستم ترمز نیست بلکه نتیجه کارکرد درست پمپ آن است.
علائم خرابی ترمز ABS
مهم‌ترین نشانه های خرابی ترمز ABS می‌توانند موارد زیر باشند:
- در جاده‌های لغزنده، چرخ‌ها خاصیت چسبندگی نشان می‌دهند. این مسئله معمولا به دلیل خرابی سنسورها ایجاد می‌شود.
- کنترل پایداری در شیب و کنترل کشش خودرو کیفیت سابق را ندارند. این مشکل هم می‌تواند ناشی از خرابی سنسورها باشد.
- ضربه زدن پدال ترمز
- قفل شدن چرخ‌ها در هنگام رانندگی عادی
- پدال ترمز نیاز داشته باشد با شدت بیشتری فشرده شود.
- صدای ناهنجار در هنگام فشردن پدال ترمز که معمولا ناشی از خوردگی لنت ترمز است.
- اخطار سیستم ترمز ضد قفل با روشن شدن چراغ abs
دلایل خرابی ترمز abs
از مهم‌ترین دلایل خرابی سیستم های ترمز ضد قفل می‌توان موارد زیر را نام برد:
- وجود آلودگی بر روی سنسورهای سرعت می‌تواند عملکرد آن‌ها را دچار اختلال کند.
- رانندگی نادرست
- نشت کردن مایع هیدرولیک به درون لنت‌های ترمز
- شکستن سنسورها
دلیل خالی شدن ترمز ABS
از مهم‌ترین دلایل خالی کردن ترمز abs می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- خراب شدن پمپ هیدرولیکی ترمز
- خرابی سنسورهای سرعت
- خرابی فیوز abs
- خراب شدن بلوک abs
برای جلوگیری از خالی شدن ترمز، بهتر است سلامت سنسورها، لنت‌ها و سیلندرها و همچنین کیفیت و مقدار روغن ترمز در بازه‌های زمانی مناسب بررسی شوند. همچنین در صورت بروز مشکل می‌توانید از طریق دستگاه دیاگ به راحتی اقدام به عیب یابی ترمز ABS نمایید.
هواگیری ترمز ABS
به طور کلی هر 2 الی 3 سال یک‌بار باید سیستم ترمز ABS هواگیری شود. سیستم ترمز به گونه‌ای طراحی شده است که هوا و رطوبت وارد آن نشود اما به مرور زمان و استهلاک قطعات این امر صورت می‌گیرد و شما باید اقدام به هواگیری ترمز ABS کنید. هر کدام از علائم زیر را دیدید باید بدانید سیستم ترمز خودروی شما نیاز به هواگیری دارد:
- اگر چند بار پشت سر هم پدال ترمز را بفشارید و حس کنید پدال ترمز حالت اسفنجی پیدا کرده است. این حالت وجود هوا درون سیستم ترمز خودرو را نشان می‌دهد.
- کارایی ترمز کم شده باشد و با فشردن پدال در زمان مناسب نتوانید خودرو را متوقف کنید.
- پدال ترمز ناگهان بدون هیچ‌گونه فشاری از جانب پای شما، به پایین برود و به اصطلاح خالی شود.
- ترمز سالم، مقاومت یکپارچه‌ای دارد و با یک ریتم ثابت و به آرامی می‌توانید آن را بفشارید.
هواگیری ترمز abs با دیاگ
اگر هواگیری مکانیکی ترمز abs نتواند مشکل سیستم ترمز را حل کند، باید هواگیری ترمز ABS با دستگاه دیاگ انجام شود. همچنین نحوه تست ترمز ABS به مانند هواگیری با دستگاه دیاگ مراحل مشترک دارد و تنها کافی است مراحل یک تا هشت را برای تست ترمز انجام دهید. اما برای هواگیری باید تمام مراحل زیر را برای هر چرخ به صورت جداگانه و به ترتیب تکرار کنید:
- ابتدا در دستگاه دیاگ بر روی گزینه دیاگ (عیب یاب) می‌زنید.
- نوع خودرو را انتخاب می‌کنید.
- نوع مدل خودرو را مشخص می‌کنید.
- وارد قسمت تجهیزات می‌شوید.
- گزینه ترمز ضدقفل را انتخاب می‌کنید.
- کامپیوتر ABS (واحد کنترل) را مشخص می‌کنید.
- سوییچ را باز می‌کنید و اجازه می‌دهید یونیت شناسایی شود.
- پس از شناسایی، موارد خطا را می‌خوانید.
- اگر خودرو خطا نداشت، روی گزینه هواگیری می‌زنید.
- طبق متنی که به عنوان دستورالعمل در مانیتور دستگاه دیاگ نشان می‌دهد عمل کنید.
- زمانی که پمپ abs در حال هواگیری است باید پدال ترمز را به آرامی تا ته فشار بدهید.
- مراحل بالا را برای هر چرخ باید جداگانه و از ابتدا انجام دهید.
تفاوت ترمز ABS با ترمز معمولی
در پاسخ به این سوال که فرق ترمز ABS با معمولی چیست؟ باید بگوییم زمانی که خودروی شما ترمز معمولی دارد، راننده با فشردن پدال ترمز سبب می‌شود بی‌درنگ لنت‌ترمز به دیسک بچسبد و آن را قفل کند. در این حالت لاستیک بی‌حرکت می‌شود اما خودرو بر روی جاده سُر می‌خورد. اگر راننده در خودرویی با ترمز معمولی بخواهد مانع از قفل شدن چرخ‌ها شود باید به طور مداوم پدال ترمز را بفشارد و رها کند. این پروسه فشار دادن و رها کردن پدال ترمز اگر زیاد ادامه یابد باعث اصطکاک زیاد بین لنت و دیسک و داغ شدن لنت می‌شود. این مسئله می‌تواند به مرور به لنت و دیسک آسیب زده و به دنبال آن عملکرد صحیح چرخ‌ها را مختل کند و در نهایت خودرو را دچار حادثه نماید. اما در ترمز ضد قفل این قطع و وصل شدن به‌گونه‌ای هوشمند و اتوماتیک انجام می‌شود که به سیستم ترمز آسیبی وارد نشود. پس در پاسخ به این سوال که ترمز ABS بهتر است یا ترمز معمولی می‌توان گفت ترمز ضد قفل دارای مزایا و ایمنی بیشتری است.
مهم ترین مزیت ترمز ضد قفل
مهم‌ترین مزیتی که می‌توان برای ترمز ضد قفل ABS در نظر گرفت این است که پس از ترمز کردن، فرمان دادن راحت‌تر و هدایت خودرو بهتر صورت می‌گیرد. همچنین از مزایای دیگر آن می‌توان به کاهش آسیب به چرخ‌ها، لنت و دیسک و افزایش طول عمر این قطعات خودرو اشاره کرد.
عملکرد ترمز abs در برف
برخلاف ترمزهای معمولی که در هنگام رانندگی در جاده‌های برفی و لغزنده سبب می‌شوند هنگامی که راننده ترمز می‌گیرد چرخ‌ها قفل شوند و ماشین روی جاده بلغزد و از مسیر خود منحرف گردد؛ ترمز ضد قفل در هنگام ترمز بر روی جاده لغزنده و برفی با تناوب در کاهش و افزایش فشار از لغزش و انحراف خودرو جلوگیری می‌کند و فرمان دادن را آسان می‌نماید.
فرق ترمز abs با cbs
در برخی موارد از ترمز CBS هم در کنار ترمز ضد قفل استفاده می‌شود که در واقع نوعی ترمز رابط بین چرخ‌های جلو و عقب محسوب می‌شود. البته ایمنی ترمز cbs به اندازه ترمز ضد قفل نیست و گاه حتی ممکن است خودش باعث قفل شدن چرخ‌ها شود. ترمز cbs بیشتر برای موتورسیکلت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تفاوت ترمز abs با esc
می‌توان گفت که ترمزهای ESC (ترمز کنترل پایداری الکترونیکی) نسل پیشرفته‌تر ترمزهای ABS هستند. این ترمزها می‌توانند ایمنی بیشتری ایجاد کنند و حرکت و سرعت هر چرخ را به صورت جداگانه یا با هم کنترل کنند.
فرق ترمز abs با ebd
برخلاف ترمز ABS که نقش ضد قفل را برای چرخ‌ها بازی می‌کند، سیستم ترمز EBD وظیفه توزیع نیروی حاصل از ترمز در بین چرخ‌ها را برعهده دارد. EBD تنها در خودروهایی قابل نصب است که سیستم ABS داشته باشند. در واقع EBD یک نرم‌افزاری است که درون سیستم ABS قرار می‌گیرد. برای واضح‌تر شدن وظیفه این ترمز بهتر است بدانید اگر در صندوق عقب خودرو باری گذاشته شود یا سرنشینان در قسمت عقب نشسته باشند، این مسئله سبب می‌شود در هنگام ترمز گرفتن، نیروی بیشتری به چرخ‌های عقب وارد گردد. تعدیل و توزیع هماهنگ این نیروی اضافی توسط ترمز EBD انجام می‌شود.
ترمز ABS یک انتخاب ایمن برای جاده های لغزنده و برفی
ترمز ABS می‌تواند در کنترل بهتر فرمان و به تبع آن کنترل خودرو در جاده‌های لغزنده کمک بزرگی برای راننده اتومبیل باشد؛ اما این ترمز نیز به مانند سایر قطعات یدکی خودرو نیاز دارد به صورت دوره‌ای بررسی شود. اگر این ترمز به خوبی عمل نکند می‌تواند در لحظه‌ای که نیاز است از قفل شدن چرخ‌ها جلوگیری شود، به دلیل خرابی ترمز ABS چرخ‌ها قفل شده و منجر به تصادفات و خسارات جانی و مالی گردد. از این رو بررسی دوره‌ای سلامت آن را در اولویت خود بگذارید.
