اگر با قطعات موجود در سیستم تعلیق خودرو آشنا باشید حتماً نام سیبک را شنیده اید! در این مقاله میتوانید با عملکرد سیبک و علائم و دلایل خرابی این قطعه آشنا شوید و از تعویض و قیمت آن مطّلع شوید. پس پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای مقاله با فروشگاه لوازم یدکی ماشین نو همراه باشید.
آشنایی با سیستم تعلیق خودرو
سیستم فنربندی و تعلیق خودرو بخشی از خودرو است که ارتباط بین اتاق و شاسی خودرو با مسیر حرکت را برقرار می‌کند. این سیستم میان بدنه و چرخ‌های خودرو قرار گرفته است و به منظور برآورده کردن اهداف مهمی در خودرو به کارگرفته می‌شود.
در حالت ایده آل، یک سیستم تعلیق مناسب و سالم، ضربات و دیگر ناهمواری‌های جاده را جذب می‌کند. به این ترتیب ضربه اثری بر کابین داخلی خودرو نداشته و سرنشینان با آرامش بیشتری به مسیر ادامه می‌دهند.
در واقع سیستم تعلیق خودرو باعث می‌شود نوسانات حاصل از حرکت خودرو بر روی سطوح ناهموار به سرنشینان وارد نشود. همچنین فنربندی خودرو وظیفه دارد که تا حد ممکن چرخ‌های خودرو را به زمین بچسباند.
سیستم تعلیق و جلوبندی خودرو از اجزایی شامل فنرها، کمک فنرها، بوش، سیبک، طبق، میل تعادل، استرات (Strut) تشکیل شده است .
در سیستم تعلیق خودرو نیاز است تا از اتصالات بسیار محکم و مقاوم استفاده شود. زیرا این سیستم به طور مستقیم با ضربات وارده از جانب مسیر حرکت سر و کار دارد. گاهی در یک سیستم تعلیق نیاز است که یک اتصال، علاوه بر استحکام کافی امکان حرکت چرخشی را نیز داشته باشد . برای این منظور از اتصالی بنام سیبک (گوی و کاسه) استفاده می‌شود.
سیبک چیست و چه نقشی در سیستم تعلیق دارد؟
سیبک (ball joint) یکی از اجزای سیستم فنربندی و تعلیق خودرو می‌باشند. سیبک یک گوی فلزی است که به آن یک بازو متصل است، این گوی فلزی در درون یک محفظه فولادی که اطراف آن با لاستیک پوشانده شده حرکت دورانی می‌کند.
از سیبکها (اتصال گوی و کاسه) در اتصال طبق‌ها به چرخ یا اتصال بازوی فرمان به چرخ استفاده می‌شود. به طور کلی وظیفه سیبک در سیستم فرمان، ایجاد امکان گردش چرخ‌ها است.
وقتی این قطعه خراب شده و حرکت مفصلی خود را به درستی انجام ندهد فرمان پذیری خودرو با اشکال مواجه می‌شود. سیبک نباید در راستای محور Y حرکتی داشته باشد.
به زبان ساده‌تر سیبک نباید حرکت عمودی آنچنانی داشته باشد. لقی مجاز سیبک در راستای عمود آنقدر کم است که با دست حس نمی‌شود. پس خرابی و لقی آن موجب لرزش فرمان و زدن آن می‌شود.
به طور کلی در صورت عملکرد ناقص و خرابی سیبک، اشکال در فرمان پذیری خودرو، سایش غیر معقول تایرها، انحراف خودرو از مسیر مستقیم و … بروز خواهد کرد.
این قطعه مانند سایر اتصالات مکانیکی می‌بایست گریس کاری مناسبی داشته و به منظور جلوگیری از اتلاف روانکارهای داخل قطعه، از گردگیر مناسب استفاده شود.
طول عمر سیبک
چون این قطعه طول عمر بالایی دارد معمولا توجهی به آنها نمی‌شود، اما معمولاً اندازه خود ماشین دوام نمی‌آورند و حتما خراب می‌شوند. فراموش نکنید که آنها در جاده‌های پر پیچ و خم و ناهموار بسیار سخت کار می‌کنند. این مسئله به شرایطی که ماشین در معرض آن است و مسافتی که پیموده بستگی دارد.
شما ممکن است متوجه شوید که سیبکها در هر طرف خودرو به یک اندازه فرسودگی دارند و این به این معناست که معمولا به صورت جفتی تعویض می‌شوند.
نکته: در ساخت قطعاتی از سیبک که فولاد درجه پایین به‌کار گرفته شده یا از عملکرد حرارتی تحتانی (inferior heat treatment) استفاده شده که علاوه بر قیمت پایین‌تر طول عمر آن را تا 50٪ کاهش می‌دهد.
سیبکها نقش مهمی در سیستم تعلیق و فرمان خودروها دارند و قادر هستند مدت زیادی دوام بیاورند. با این وجود، رانندگی با سیبک خراب میتواند خسارت بزرگی به بار بیاورد و خرابی کامل سیبک میتواند اثر مخرب داشته باشد. اگر از وضعیت سیبک‌های ماشین خود مطمئن نیستید، حتما برای تعویض آن با یک نمونه با کیفیت، با مکانیکی صحبت کنید. (منبع).
چرا باید سیبک را تعویض کرد؟
خرابی سیبک یک مشکل رایج نیست، اما ممکن است در نتیجه سال‌ها رانندگی شما در سطوح جاده‌ای ناهموار و غیر مسطح اتفاق بیفتد.
علت سر و صداهای مبهم یا انحراف در رانندگی ممکن است ناشی از سیبک شکسته باشد. به محض اینکه خراب شوند به طور جدی رانندگی و سیستم تعلیق (suspension) شما را تحت شعاع قرار می‌دهند.
اگر سیبک به طور کامل خراب شود، حتی میتواند موجب شود چرخ‌ها به طور ناگهانی از ماشین جدا شود. فکرش هم وحشتناک است! اما چه زمانی باید سیبکها را تعویض کرد؟
اگر خاک یا سنگ‌ریزه وارد ماشین شود یا روغن ماشین تمام شود و ماشین بدون روغن بماند، سیبکها خراب می‌شوند. علاوه بر اینها، زنگ زدگی و ساییدگی کلی نیز قطعات سیستم تعلیق را خراب می‌کند.
این خرابی منجر به لقی و بازی بیش از حد آن می‌شود. (فراتر از مشخصات کارخانه‌ای آن) در حالی که یک سیبک سالم و نرم از هر طرف حرکت می‌کند و نباید به بالا و پایین حرکت کند.
زمانی که سیبک سالم به آسانی از یک طرف به سمت دیگر روان حرکت می‌کند، نباید آنها به بالا و پایین حرکت کند. از این طریق خیلی واضح میتوانید متوجه شوید که نیاز است سیبک را تعویض کنید یا خیر.
خطرات رانندگی با سیبک خراب
سیبکها برای زمانی که سیستم تعلیق بالا و پایین حرکت می‌کند و برای صاف نگه داشتن لاستیک‌های ماشین شما در برابر جاده، طراحی شده‌اند.
یک سیبک در دورترین لبه هر دو بازوی کنترل بالا و پایین قرار داده شده است. سیبک بازو‌های کنترل را به سگک‌‌های فرمان در هر طرف خودرو متصل می‌کند. سیبکها حتما در طول زمان خراب می‌شوند و نیاز است تعویض شوند. در غیر اینصورت ممکن است مشکلات ایمنی پیش بیاید.
- خرابی لاستیک ماشین
یک سیبک خراب میتواند باعث شود در هر جهتی که اینرسی آن را هدایت کند، حرکت کند و تا زمانی که اینرسی آنها را به جهتی دیگر وادار نکند، در همان نقطه می‌مانند.
زمانی که لاستیک بجز قسمت میانی به هر قسمتی سوار می‌شود، باعث فرسودگی لاستیک نامسطح می‌شود. سیبک خراب میتواند موجب تعویض‌های مکرر لاستیک شود.
- آسیب سیستم تعلیق
گاهی ممکن است سیبکها قفل شوند، زمانی که یک سیبک قفل می‌شود، حرکتی که به سمت خودش می‌کشد از بین نمی‌رود. باید به اجزاء دیگری منتقل شود که به نحو درستی از آن استفاده می‌شود.
به طور معمول این حرکت برای کنترل بازوی بوشینگ کنترل (control arm bushings) منتقل می‌شود. این عایق‌ها از لاستیک ساخته شده‌اند، به آسانی فرسوده می‌شوند و تعویض آنها هزینه بالایی دارد.
- شکستن
تا بدین‌جا بدترین چیزی که می‌توانست اتفاق بیفتد، شکستن سیبک به هنگام رانندگی است. سیبک به دو طریق شکسته می‌شود: از سوکت جدا شود و شکستن استاد (stud) میله شمع.
طریقه شکستن اهمیتی ندارد، نتیجه پایانی کار مصیبت‌بار است. وقتی سیبک به طور کامل بشکند، چرخ‌ها آزادانه به هر طرفی می‌روند. به طور رایج، چرخ به سمت بیرون می‌چرخد، محکم به گلگیر برخورد می‌کند و تا زمانی که ترمزها عمل نکنند، تایر کشیده می‌شود. اگر خوش‌شانس باشید، تنها آسیبی که به شما وارد می‌کند، گلگیر، لاستیک و برخی از اجزای سیستم تعلیق است.(منبع).
چگونه سیبک ماشین را چک کنیم؟
اگر مشکوک شدید که سیبک خراب است، در اسرع وقت ماشین باید بررسی شود. تعویض سیبک آسان نیست. به نحوی که دسترسی به آن و نصبش مهارت لازم دارد مخصوصاً اگر کهنه و زنگ زده باشد.
در برخی از ماشین‌ها، سیبک داخل سینی قرار دارد. اگر با سوار کردن سیستم تعلیق و چرخ آشنایی ندارید، بهتر است برای بررسی ماشین به یک مکانیک مراجعه کنید.
علائم خرابی سیبک فرمان چیست؟
در حالی که سیبکها می‌توانند 112 هزار کیلومتر یا بیشتر دوام بیاورند، اما تا ابد سالم نمی مانند. طول عمر واقعی آنها به عادت رانندگی، شرایط جاده و قرار گرفتن در معرض آب و نمک جاده بستگی دارد.
اگر سیبک و سوکت آن هر دو با هم خراب شوند، به طور نرمال تلورانس (tolerance) نزدیک بین آنها بالا می‌رود و سیبک در طول زمان شل و لق خواهد شد.
به طور خلاصه می‌توان علائم خرابی سیبک را موارد زیر دانست:
- افزایش فرسودگی سایر قطعات سیستم فرمان.
- سایش بیش از حد تایرهای جلو.
- افت کیفیت فرمان پذیری خودرو (اصطلاحاً سفت شدن فرمان و یا لقی بیش از حد فرمان و انحراف خودرو).
- عدم بازگشت اتوماتیک فرمان خودرو به وضعیت مستقیم پس از عبور از پیچ.
- کشیده شدن فرمان یه یک سمت در حین رانندگی
- خلاصی بیش از حد فرمان
- لقی و صدی تقه از سگدست
- عدم حرکت در یک خط مستقیم
برای آشنایی بیشتر با این علائم، توضیحات کاملتری در زیر ارائه کردیم:
- صدای به وجود آمده در سیستم تعلیق
سر و صدای ضعیف و متناوب که به نظر می‌رسد از گوشه‌ای از وسیله نقلیه شما بیرون می‌آید. معمولاً از اولین و رایج ترین نشانه‌های سیبک‌های فرسوده یا لق است.
ممکن است هنگام رد شدن از یک دست انداز یا فرو رفتگی یا هنگام حرکت از یک گوشه، این صدا بیشتر به گوش برسد. ممکن است این صدا ابتدا ضعیف باشد، زمان که بگذرد و خرابی آن بیشتر شود، صدا به طور مداوم بلندتر و تکرار خواهد شد.
- فرمان
سیبک خراب بر عملکرد فرمان خودروی شما تاثیر می‌گذارد و معمولاً بسته به میزان خرابی سیبک باعث نامیزان شدن و سفتی فرمان می‌شود.
اگر به هنگام رانندگی در یک جاده صاف و مسطح در فرمان اتومبیل خود احساس لرزش کردید یا به هنگام رد شدن از دست انداز ماشین شما به چپ یا راست منحرف شد، ممکن است از نشانه‌های خراب شدن سیبک باشد.
- لرزش بیش از حد در قسمت جلویی خودرو
لرزش بیش از حد در قسمت جلویی خودرو یکی دیگر از رایج ترین نشانه‌های فرسودگی سیبک می‌باشد. اتصالات سیبک بر اثر فرسودگی، شل می‌شوند و باعث ایجاد ارتعاش می‌شوند. این ارتعاش ممکن است از سمت راست یا چپ خودرو حس شود. در برخی موارد پیش آمده است که لرزش بیشتر در بخش فرمان احساس می‌شود.
- ساییدگی لاستیک‌های جلو
ساییدگی یک لاستیک نامسطح ممکن است از نشانه‌های این باشد که سیبک شما در حال خراب شدن است. مخصوصاً اگر لبه‌های بیرونی یا داخلی لاستیک جلویی شما سریعتر از بقیه عاج آن در حال خراب شدن است، نشان می‌دهد که سیبکها دارند خراب می‌شوند. با این‌حال اگر هر دو لبه زودتر از قسمت میانی در حال ساییده شدن هستند مشکل خرابی سیبک نیست بلکه لاستیک های شما تحت فشار هستند ممکن است بر اثر کمبود باد دو لبه سریع تر فرسوده شوند. (منبع)
با مشاهده هریک از نشانه‌های ذکر شده اگر مشکوک به خرابی سیبکها شدید و احساس کردید نیاز به تعویض دارند حتماً به یک متخصص مراجعه کنید تا در صورت نیاز هر چه سریعتر با تعویض آنها از خرابی دیگر قطعات سیستم تعلیق خودرو جلوگیری کنید.
مهمترین دلایل خرابی سیبک
پس از اطلاع از خرابی سیبک خودرو بهتر است با دلایل خرابی آن آشنا شوید. خراب شدن سیبک دلایل متفاوتی میتواند داشته باشد که با دانستن آنها میتوانید از خرابی و فرسودگی زودرس آنها پیشگیر کنید. چرا که ممکن است خرابی یک قطعه دیگر در سیستم تعلیق خرابی سیبک را به همراه داشته باشد و عدم تعمیر و یا تعویض آن باعث خواهد شد سیبک پس از تعویض و مدت کارکرد کوتاه مجدداً دچار فرسایش شود.
- زنگ‌زدگی سیبک
همان طور که در بخش بالاتر گفته شد زنگ زدگی از مهمترین دلایل خرابی سیبک در خودرو می‌باشد. این اتفاق ممکن بر اثر پارک کردن دائمی خودرو در مکان‌هایی که رطوبت بالایی دارند و یا بر اثر تماس بیش از حد خودرو با آب باشد.
- خوردگی سیبک
خوردگی سیبک بر اثر فشار بیش از حد که بیشتر در دست اندازها صورت میگیرد اتفاق می‌افتد. البته مناسب نبودن وضعیت لاستیک‌ها هم میتواند خوردگی سیبک را به همراه داشته باشد.
- پارگی گردگیر سیبک
گردگیر سیبک از قطعات پر مصرفی می‌باشد که به دلیل فشار بیش از حد دچار فرسودگی و پارگی می‌شوند.این قطعه به طور مداوم و طول دوره‌های کوتاه مدت نیاز به تعویض دارد.
- هرز شدن پیچ و مهره‌ها
بد بسته شدن پیچ‌ها و فشار بیش از حد بر روی آنها میتواند هرز شدن پیچ‌ها را به همراه داشته باشد که به طور حتم خرابی سیبک را به همراه خواهد داشت.
به طور کلی درصورت مشاهده یا بروز ایرادات زیر سیبک‌های فرمان باید تعویض شوند:
- لهیدگی یا ترک خوردگی پوسته سیبک فرمان ناشی از ضربات شدید در تصادفات یا عبور از مسیرهای ناهموار و پر دست انداز.
- زنگ زدگی یا خوردگی شدید سیبک.
- پارگی گردگیر و نفوذ گرد و غبار به داخل سیبک
- لقی و سایش بیش از حد قطعات داخلی سیبک در اثر مرور زمان و کارکرد بالا.
- هرز شدن مهره و یا خرابی رزوه پیچ سیبک
قیمت سیبک
سیبکها قیمت بالایی ندارند مخصوصاً برای خودروهای ایرانی. گرچه همان طور که گفته شد این قطعه به راحتی خراب نمی شود امّا با توجه به اهمیت آن باید در صورت نیاز به تعویض، در اسرع وقت سیبک جدید خریداری شود.
در زمان نگارش این مقاله (12 مرداد 1401) قیمت سیبک فرمان پژو 405 تولیدی گروه صنعتی مارپیچ باختر 89000 تومان است امّا برای خودروی گران قیمت هیوندای آوانته سیبک اصل کره جنوبی 844000 تومان عرضه می‌شود.
برای خرید سیبک و مشاهده قیمت آن برای سایر خودروها به فروشگاه اینترنتی ماشین نو مراجعه کنید (اینجا را کلیک کنید).
