کمک فنر – آیا کمک فنر قابل تعمیر است؟

کمک فنر (Shock absorber) بخشی مهم از سیستم تعلیق خودرو محسوب می‌شود که بدون آن رانندگی سخت و حتی خطرناک است. یکی از دلایل عدم پایداری خودرو و تکان شدیدی که در هنگام رانندگی احساس می‌کنید به‌همین کمک فنر ماشین ارتباط دارد. خوشبختانه برخلاف سایر اجزای فنی خودرو، بررسی و تشخیص علائم خرابی کمک فنر از عهده شما نیز بر می‌آید. بنابراین، بهتر است پیش از این‌که یک خرابی ساده هزینه زیادی روی دست شما بگذارد به سراغ خودروی خود روید و نگاهی به کمک فنرهای آن بیاندازید.  در این مطلب سعی داریم به اینکه چگونه بفهمیم کمک فنر ماشین خراب است پاسخ دهیم.

کمک فنر و نقش آن در خودرو 

کمک فنر وظیفه کاهش لرزش‌های خودرو در مسیرهای ناهموار را برعهده دارد. بنابراین عملکرد کمک‌ها تاثیر مستقیمی بر کیفیت رانندگی ما و طول عمر سایر قطعات خودرو نظیر چرخ‌ها، فنرها، بلبرینگ‌ها، جعبه فرمان، گیربکس و دیفرانسیل دارد.

حتی چند دقیقه رانندگی بدون کمک فنر را نمی‌توان تصور کرد. کمک‌فنرها در واقع قطعاتی هستند که در برابر حرکت فنرها مقاومت می‌کنند و هرچه سرعت این حرکت بالاتر باشد این مقاومت نیز افزایش می‌یابد. برای مثال هنگامی خودروی شما از روی یک دست انداز به سرعت عبور می‌کند فنرها به سرعت جمع می‌شوند. در نتیجه نیروی زیادی به اتاق خودرو وارد خواهد شد. این نیرو اگر خنثی نشود موجب نوسان شدید خودرو خواهد شد.

قطعات خودرو

قطعه‌ای که مانع از جمع شدن سریع فنرها می‌شود کمک فنر است. در مقابل هنگامی که خودرو با سرعت کمی از روی یک سرعت گیر عبور می‌کند، کمک فنرها به فنر اجازه جمع شدن را می‌دهند. پس می‌توان گفت که این قطعه نوسان‌گیر خودروی شماست و اگر دوست دارید که یک رانندگی نرم و آرام داشته باشید باید حسابی به کمک فنرهای عقب و جلوی خودروی خود اهمیت دهید.

کمک فنر ماشین نقش مهمی در ایمنی دارد و موجب پایداری خودرو در هنگام رانندگی می‌شود. اغلب ما هنگامی که ارتفاع خودرو در یک طرف یا در تمام قسمت‌ها کم می‌شود به خرابی کمک فنر پی می‌بریم. اما نشانه‌های دیگری هم وجود دارد که اگر آن‌ها را بدانید شاید زودتر از خرابی کمک فنر مطلع شوید.

وظایف کمک فنر چیست؟

رانندگی بدون کمک فنرها قابل تصور نیست. یک خودروی بزرگ با وزن بسیار زیاد هنگامی که با سرعت بالا حتی در یک مسیر نسبتا هموار مانند خیابان حرکت می کند، در معرض لرزش های زیادی قرار دارد.

بدون کمک فنرها این ارتعاشات مستقیما به اتاقک و سایر قطعات خودرو منتقل می شوند و کنترل خودرو را حتی در سرعت های پایین نیز دشوار می کنند. بنابراین با قرار گرفتن کمک فنرها در کنار تمامی چرخ های جلو و عقب، فشارهای وارد بر خودرو مستهلک می شوند.

قطعات خودرو

سیستم تعلیق خودرو مجموعه بزرگی است که از فنر، کمک‌ها، بوش، طبق و سیبک تشکیل می‌شود. در این سیستم جذب لرزش‌های ناشی از سطوح ناهموار از وظایف کمک فنر است. رانندگی بدون کمک فنر قابل تصور نیست. یک خودروی بزرگ با وزن بسیار زیاد هنگامی که با سرعت بالا حتی در یک مسیر نسبتاً هموار مانند خیابان حرکت می‌کند، در معرض لرزش های زیادی قرار دارد.

بدون وجود این قطعه این ارتعاشات مستقیماً به اتاقک و سایر قطعات خودرو منتقل می‌شوند و کنترل خودرو را حتی در سرعت‌های پایین نیز دشوار می‌کنند. بنابراین با قرار گرفتن کمک فنرها در کنار تمامی چرخ های جلو و عقب، فشارهای وارد بر خودرو مستهلک می‌شوند.

در واقع، فنرها به طور ذاتی تمایل دارند تا انرژی خود را به صورت ناگهانی آزاد کنند. بنابراین، کمک فنرها با قرار گرفتن در کنار فنرها به تخلیه آرام و تعدیل نیروها کمک می‌کنند. به منظور عملکرد صحیح، کمک ها باید از یک سو به نقطه‌ای ثابت در اتاقک خودرو و از سوی دیگر به نقطه ای متحرک از سیستم تعلیق به نام طبق متصل می‌شوند.

قطعات خودرو

در قسمت زیر عموم وظایف کمک فنر شرح داده شده است:

• ایجاد تعادل خودرو
• پایداری حرکت خودرو
• کنترل خودرو، عدم انحراف و فرمان صحیح در پیچ ها
• کاهش میزان لرزش خودرو به هنگام ضربه
• جذب ضربات وارد شده در حین عبور از دست اندازها

اجزای کمک فنر

1. تکیه‌گاه بالایی
2. میله پیستون
3. روغن
4. سیلندر ذخیره
5. لوله فشار
6. سوپاپ پایه
7. تکیه‌گاه پایینی

انواع کمک فنر ماشین

حالا که با نقش کمک فنر در خودرو آشنا شدیم بهتر است مدل‌های مختلف آن آشنا شویم. کمک‌ها انواع مختلفی دارند که هر کدام با توجه به وزن، اندازه و نوع کاربری خودرو مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای مثال خودروهای سواری معمولاً از کمک کوچک و نرم هیدرولیکی و گازی-بادی بهره می‌گیرند تا کمترین ضربه به اتاقک خودرو منتقل شود. از سوی دیگر خودروهای باری که وزن زیادی را باید تحمل کنند از کمک‌های سفت و خشک‌تری بهره می‌برند.

• کمک فنر هیدرولیکی یا روغنی:

کمک فنر هیدرولیکی یا روغنی یکی از انواع کمک فنر است که فضای داخلی سیلندر در این مدل با روغن پر می‌شود. با وارد شدن فشار از طرف پیستون، روغن مقاومت زیادی نشان می‌دهد و از سوراخ‌های کوچکی که روی پیستون قرار دارد به آرامی به سمت دیگر تخلیه می‌شود. این حرکت آرام سبب می‌شود تا فشار وارد شده به فنرها به آهستگی از بین رود.

• کمک‌فنر بادی-گازی:

کمک‌فنر بادی-گازی نیز از انواع کمک فنر است که در کمک فنرهای گازی یا هیدرواستاتیک علاوه بر روغن، از گاز نیتروژن در مخزن سیلندر استفاده می‌شود. این مدل نسبت به کمک‌های روغنی عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهد. چراکه حرکت پیستون در کمک فنرهای روغنی موجب حرکت سریع روغن و ایجاد حباب‌های هوا در آن می‌شود.

قطعات خودرو

اما در مدل‌های گازی با افزایش فشار پیستون گاز با سرعت زیادی حرکت می‌کند و روغن بدون تشکیل حباب‌های هوا از طریق سوراخ‌های پیستون به سمت دیگر تخلیه می‌شود. از سوی دیگر ترکیب گاز با روغن ضریب انتقال حرارت آن را کاهش می‌دهد و در نتیجه استهلاک قطعه را کمتر می‌کند.

• کمک فنرهای تلسکوپی:

نوع دیگری از کمک فنرهای روغنی، تلسکوپی هستند که عملکردی کاملاً مشابه دارند. با این تفاوت که روغن در هنگام جمع شدن فنر از سوراخ‌های بزرگی به پشت پیستون منتقل می‌شود.

در نتیجه فنرها سریع‌تر جمع می‌شوند و ضربه وارد شده به خودرو با سرعت زیادی جذب می‌گردد. در مقابل هنگام باز شدن فنر، روغن از سوراخ کوچکی به فضای قبلی خود باز می‌گردد.

بنابراین، سرعت باز شدن فنرها کمتر می‌شود و نیروی ارتعاشات به آرامی دفع می‌شوند. واضح است که رانندگی با کمک فنر تلسکوپی نرم‌تر و راحت‌تر است.

• کمک فنر هیدرو استاتیک

یکی‌دیگر از انواع کمک‌ها که به جای روغن از گاز نیتروژن و گازهای دیگر استفاده می کند مدل هیدرواستاتیک است. زمانی که به کمک ضربه وارد می شود گازهای موجود مانع از ایجاد حباب می شوند. در این نوع فنر عملکرد بهتری دارد.

• کمک‌فنرهای اهرمی

در این مدل یک اهرم برای وارد کردن فشار به پیستون وجود دارد که باعث جمع شدن سریع فنر و باز شدن آن با سرعت کمتر می‌شود. این مدل از کمک، ارتعاشات بیشتری را نسبت به سایر مدل‌ها جذب می‌کنند.

• کمک‌فنرهای قابل تنظیم یا مغناطیسی

جدیدترین نوع از انواع کمک فنر است که بر اساس سیستم MR ساخته شده است. MR یک سیال است که با مغناطیس کار می‌کند. عملکردی مشابه با روغن سایر کمک‌ها دارد. تنها مزیت این کمک تاثیر ناپذیری از گرما و دمای محیط است.

علائم خرابی کمک فنر

قبل از اینکه چگونه بفهمیم کمک فنر ماشین خراب است بهتر است در ابتدا با علائم خرابی کمک فنر جلو و عقب آشنا شویم. کاهش ارتفاع خودرو در یک یا دو طرف، احساس کوبش و خشکی در هنگام رانندگی از نشانه های خرابی کمک فنر عقب هستند.

عموم علائم خرابی کمک فنر به شرح زیر است:

1. کاهش ارتفاع خودرو؛ این کاهش ارتفاع گاهی در یک سمت و گاهی در تمامی قسمت ها خواهد بود. یعنی اگر در قسمت عقب بود نشان از خرابی کمک فنر عقب و ار در قسمت جلو کاهش ازتفاع رو داشتید نشان از خرابی کمک فنر جلو است.
2. عدم تعادل خودرو و کشیده شدن به یک سمت در هنگام رانندگی به خصوص در هنگام عبور از پیش‌های تند خبر از خرابی کمک فنر است.
3. از دیگر نشانه‌هایی که خراب شدن کمک فنر ماشین را خبر می‌دهند ساییدگی و پوسیدگی سریع و غیر یکنواخت لاستیک‌ها و عدم تناسب آن‌ها با یکدیگر است.
4. تکان‌های غیر عادی خودرو در هنگام رانندگی و شیرجه زدن به سمت جلو در هنگام ترمز گرفتن
5. خروج روغن از کمک فنر
6. حرکت دائم چرخ‌ها به سمت بالا و پایین در هنگام عبور از ناهمواری‌ها یا اصطلاحاً رقصیدن چرخ ها
7. شیرجه زدن خودرو به جلو در هنگام ترمزگیری
8. از دست رفتن کنترل خودرو و حرکات غیر طبیعی هنگام عبور از دست اندازها و سرعت گیرها
9. لغزش و کنترل دشوار خودرو در پیچ ها
10. شنیدن صدایی شبیه به “تقه” در هنگام عبور از دست اندازها صدای کمک فنر خراب است.

چگونه بفهمیم کمک فنر ماشین خراب است؟

از نشانه های وجود اشکال در سیستم تعلیق می توان به نزدیک شدن کف خودرو به موانع خیابان از قبیل سرعت گیر و دست اندازها، شنیده شدن صداهای غیر معمول هنگام عبور از موانع جاده ای، متمایل شدن بیش از حد بدنه خودرو به سمت درونی پیچ در هنگام دور زدن و جهش قسمت جلویی خودرو هنگام ترمزهای ناگهانی، اشاره کرد.

قطعات خودرو

از نشانه های وجود اشکال در سیستم تعلیق می‌توان به نزدیک شدن کف خودرو به موانع خیابان از قبیل سرعت‌گیر و دست اندازها، شنیده شدن صداهای غیر معمول هنگام عبور از موانع جاده‌ای، متمایل شدن بیش از حد بدنه خودرو به سمت درونی پیچ در هنگام دور زدن و جهش قسمت جلویی خودرو هنگام ترمزهای ناگهانی، اشاره کرد.

برای افزایش طول کمک فنر ماشین بهتر است از ترمزهای ناگهانی بپرهیزید. آهسته ترمز کردن می‌تواند باعث افزایش طول عمر لنت‌ها نیز شود.

بهتر است خودروی خود را نزدیک مکانیک خبره ببرید تا سیستم تعلیق را در شرایطی که چرخ‌ها در حال گردش هستند بررسی نماید. همچنین یک مکانیک ماهر قادر است نواقص دیگری از قبیل خروج روغن از کمک فنر به دلیل گشاد شدن بوش‌ها، فرسودگی بازو و اثر تو رفتگی ناشی از ضربه را تشخیص داده و در صورت امکان برطرف نماید.

با توجه به توصیه‌های کلی درباره این‌که کمک فنر چگونه کار می‌کند که معمولا توسط فروشنده این قطعات داده می‌شود (مثلا می‌گوید که هر ٨٠٠٠٠ کیلومتر کمک‌ها باید تعویض شوند) باید در نظر داشت که این معیار نسبی بوده و به نحوه‌ی رانندگی شما نیز بستگی دارد.

مثلاً رانندگی در مسیرهای پر دست انداز و ناهموار و حمل بار سنگین باعث فرسوده شدن سریع‌تر کمک فنرها شده و در نتیجه کمک فنر ها زودتر باید تعویض شوند.

• اگر متوجه خروج روغن از کمک فنر شدید حتما باید کمک فنر تعویض گردد.
• بالا و پایین رفتن ماشین به‌خصوص اگر جاده ناهموار باشد و یا شیرجه رفتن خودرو در حین ترمزهای شدید ممکن است به دلیل خرابی کمک فنر باشد.
• اگر در سر پیچ خودرو بیش از حد بپیچد؛ به نحوی که راننده برای کنترل آن باید تلاش بیشتری کند این روند می‌تواند از خرابی کمک فنر عقب باشد.
• اگر چرخ‌ها روی جاده برقصند و یا بالا و پایین روند ممکن است از فرسودگی فنرها و کمک‌ها باشد.
• اگر خودرو روی جاده حالت بی ثباتی پیدا کند ممکن است از فرسودگی کمک فنرها باشد و این امر ایمنی اتومبیل را شدیداً تهدید می‌کند.
• اگر بوش‌های محل نصب کمک فنر ترک خوردگی و یا تغییر شکل داده‌اند باعث سرو صدا در سیستم تعلیق به خصوص در موقع شتاب گرفتن،ترمز کردن و یا عبور از ناهمواری‌های سطح جاده می‌شود. بنابراین هرچه زودتر نسبت به تعویض بوش‌ها اقدام شود.
• بارکردن خودرو بیش از ظرفیت آن عامل مهمی در ضیعف شدن سیستم تعلیق از جمله کمک فنرها می‌شود. به‌خصوص زمانی که حرکت اتومبیل در ناهمواری‌های جاده قرار بگیرد و اگر سرعت، متناسب با جاده و بار نباشد باعث شکسته شدن اتصالات می‌شود.
• اگر اتومبیل به یک سمت کشیده می‌شود سیستم تعلیق را که شامل تایرها، فنرها و کمک فنرهاست مورد بازدید قرار دهید تا نسبت به تعمیر و تنظیم هندسه چرخ‌ها با دستگاه الکترونیک اقدام شود.
• تایرهای فرسوده و جویده شده نشانگر عیب در سیستم تعلیق به خصوص در کمک فنرهاست که پس از آزمایشات نسبت به تعمیر و یا تعویض آن‌ها اقدام شود.

دلایل خرابی کمک فنر خودرو

از جمله عوامل اصلی خرابی کمک فنر حمل بار سنگین و بالاتر از ظرفیت خودرو به مدت طولانی است. همچنین عبور از راه‌های ناهموار نیز خرابی این قطعه را تشدید می‌کند. بنابراین عجیب نیست که خرابی کمک فنر عقب بیشتر در خودروهای باری دیده می‌شود.

قطعات خودرو

از دیگر دلایل خرابی کمک فنر می‌توان به ترمزگیری ناگهانی در سرعت‌های بالا اشاره کرد که موجب کوبش‌های بالاتر از حد توان خودرو می‌شود. افزون براین، خرابی کاسه نمد و بوش و در نتیجه خروج روغن از کمک فنر نیز از دلایل دیگر خرابی این قطعه است.

کمک فنرها با توجه به نوع کاربری خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین، افزایش وزن خودروهای در مدت زمان زیاد، رانندگی مداوم در جاده های ناهموار، ترمزهای ناگهانی (دستی کشیدن) و عبور با سرعت زیاد از پستی و بلندی‌ها همگی از جمله عواملی هستند که موجب افزایش فشار به کمک فنرها می‌شود.

به یاد داشته باشید تعویض کمک فنرها باید به صورت دوتایی انجام گیرد. بنابراین هنگامی که یکی از کمک فنرهای جلو یا عقب آسیب می‌بیند بهتر است جفت کمک فنرهای جلو یا عقب ماشین با هم تعویض شوند. چرا که عملکرد قطعه کارکرده بر قطعه جدید اثر می‌گذارد و ممکن است موجب خرابی آن شود.

نکات مهم در هنگام تعویض کمک فنر

کمک فنرها با توجه نوع خودرو بر روی آن‌ها نصب می شوند. خودروهای سواری کمک‌های متفاوتی نسبت به خودروهای باری و مسابقه‌ای دارند. متداول ترین نوع کمک فنر در بازار کمک فنر روغنی یا هیدرولیکی است.

قطعات خودرو

برای خودروهای دو گانه سوز بهتر است به سراغ کمک فنرهای مخصوص خودشان بروید.

در این نوع محفظه کمک با روغن پر می‌شود و با وارد کردن فشار به آن روغن از طریق سوراخ‌های بالای محفظه اول از آن به محفظه بالایی هدایت می‌شود. کمک فنرهای هیدرلیکی توانایی خوبی برای خنثی کردن ضربات و تکان‌های وارد شده به خودرو را دارند.

آیا کمک فنر قابل تعمیر است؟

شاید این سوال که آیا کمک فنر تعمیر می‌شود یا نه سوال بسیاری از افراد باشد. بله؛ بعضی از کمک‌ها قابل تعمیر هستند اما این کار توصیه نمی‌شود. چرا که کمک فنر تعمیر شده دیگر قدرت اولیه خود را نخواهد داشت و بسیار ضعیف عمل خواهد کرد. به همین دلیل بهتر است هزینه‌ای که برای تعمیر کمک فنر در نظر گرفته‌اید را صرف تعویض آن کنید.

نتیجه گیری

به طور کلی کمک فنر یک قطعه حیاتی برای خودرو محسوب می‌شود و خرابی آن موجب بروز اتفاقات ناگواری برای راننده و سرنشینان و همچنین خودرو می‌شود. پس دانستن علائم خرابی کمک فنر می‌تواند به راننده کمک کند که قبل از بروز حادثه به تعویض کمک فنر بپردازد و در واقع می‌تواند به موقع به داد خودروی خود برسد. در این مطلب آموختید که اگر با کمک فنر های خراب رانندگی کنید نوسانات وارده از سطح زمین به خودرو مهار نمی‌شود و بر کیفیت رانندگی تاثیر زیادی می‌گذارد. در نتیجه کنترل خودرو از دست راننده برای لحظاتی خارج می‌شود و ممکن است حادثه‌ای ناگوار رخ دهد. برای داشتن یک رانندگی آسان و نرم باید کمک‌هایی سالم و خوب داشته باشید تا آن‌ها بتوانند به خوبی از پس ناهمواری‌های سطح زمین بر بیایند.