روغن ترمز یکی از انواع روغنهای مورد استفاده شده در خودرو است که متاسفانه به آن توجهی نشده است. یکی از مایعاتی که در خودرو اهمیت زیادی دارد اما کمتر راننده‌ای با آن سر و کار پیدا می‌کند. گاهی ممکن است شما از زمانی که خودرو خود را خریداری می‌کنید تا هنگامی که آن را می‌فروشید هیچ‌گاه این روغن را تعویض نکنید؛ بنابراین چندان عجیب نیست که اطلاعات زیادی درباره آن نداشته باشید. هدف ما در اینجا این است که علت کم شدن روغن ترمز را بدانیم و ویژگی‌های یک روغن مرغوب را بشناسیم. اما سوال اصلی اینجاست که چگونه از زمان تعویض روغن ترمز مطلع شویم؟ پیشنهاد می‌کنیم این مطلب ماشین‌نو را از دست ندهید.
وظیفه روغن ترمز چیست؟
روغن ترمز، یک نوع روغن خاص است که برای سیستم ترمز خودروها استفاده میشود. روغن ترمز بیش از آن که یک روغن باشد، یک سیال هیدرولیکی است که نقش مهمی در فرآیند ترمز دارد و وظیفه‌ی اصلی آن انتقال حرکت و نیروی ایجاد شده در زمان فشرده شدن پدال ترمز است. در واقع این سیال با تحت فشار قرار گرفتن موجب حرکت ترمز و کاهش سرعت خودرو میشود.
این روغن نوعی از سیالات هیدرولیکی با تراکم‌پذیری کم است که این خاصیت آن باعث میشود تا نیروی پای اعمال شده بر پدال ترمز به پیستون و لنت‌ها وارد شده و ترمز عمل کند.
این روغن به عنوان ماده انتقال دهنده، ایجاد فشار در سیستم ترمز و متوقف کردن خودرو استفاده میشود. به بیان ساده‌تر اگر یک خودرو تنها 60 کیلومتر در ساعت سرعت داشته باشد نیرویی که بتواند این سازه چند تنی را در عرض چند ثانیه متوقف کند تنها با فشار پای شما بر روی پدال تامین نخواهد شد. در نتیجه سیستم کاهش سرعت خودرو دارای یک فرآیند نسبتاً پیچیده است که نیروی اندک پای شما را به اصطکاک مداوم و موثر میان لنت و دیسک ترمز تبدیل می‌کند.
روغن ترمز به انتقال حرکت و نیروی ایجاد شده در هنگام فشار دادن پدال ترمز کمک می‌کند.
بر اساس قوانین فیزیک، یک انسان با توان محدود نمی‌تواند به طور مستقیم با وارد کردن نیرو از طریق پای خود یک خودرو را متوقف کند. ترمزگیری در خودرو ابتدا توسط کابل و اهرم‌های مکانیکی انجام می‌شد، اما به مرور پای سیالات هیدرولیکی نیز به این فرآیند باز شد. روغن ترمز در واقع یک واسطه میان پدال و قطعات سیستم ترمز است که با فشردن پدال ترمز توسط یک لوله مخصوص به سمت آنها هدایت میشود. به این صورت که وقتی راننده پدال را می‌فشارد باعث فشرده شدن پیستون در کالیپر ترمز شده؛ این فشرده شدن باعث افزایش فشار در داخل لوله‌های ترمز و به حرکت در آوردن روغن ترمز میشود؛ فشار بوجود آمده در روغن ترمز باعث میشود روتورهای ترمز به لنت فشار وارد کنند به این این ترتیب چرخش چرخ کاهش پیدا می‌کند و در نهایت خودرو متوقف میشود.
انواع روغن ترمز
چهار نوع روغن وجود دارد:
- DOT 3: نقطه جوش این استاندارد 250 درجه سانتی‌گراد است که معمولاً زرد رنگ است.
- DOT 4: نقطه جوش این استاندارد 230 درجه سانتی‌گراد است که به رنگ آبی است.
- DOT 5: نقطه جوش این استاندارد 260 درجه سانتی‌گراد است که معمولاً به رنگ بنفش تولید می‌شوند.
- DOT 5.1: این روغن ترکیبی از dot4 و dot5 است که معمولاً سبز رنگ است.
هرکدام از انواع روغن ترمز بنابر فرمول شیمیایی و ویژگی‌های دیگر رنگی متفاوت دارند.
تفاوت روغن ترمز DOT 3 و DOT 4
تفاوت روغن ترمز DOT 3 و DOT 4 در نوع استاندارد آنها است. روغنهای dot3، dot4 و dot5 بر پایه گلیکول و روغن dot5.1 بر پایه سلیکون میباشد. تفاوت گلیکول و سلیکون در میزان جذب رطوبت بوده؛ پایه گلیکول باعث جذب رطوبت شده در حالی که پایه سیلیکون رطوبت را جذب نمی‌کند.
روغن در مناطقی که دارای رطوبت بسیار هستند بسیار زودتر کارایی‌اش را از دست می‌دهد چرا که بسیار بیشتر و سریع‌تر رطوبت را جذب می‌کند. اگر دنبال بهترین روغن ترمز برای سمند ef7 هستید بهتر است از نوع dot3 یا dot4 استفاده کنید این نوع استانداردهای برای خودروی سواری مناسب هستند.
چگونه رنگ روغن ترمز را تشخیص بدهیم؟
روغن آبی در انواع محصولات DOT 4 تولید شده؛ روغن زرد معمولاً در نوع DOT 3 وجود دارد. همچنین روغن ترمزهای DOT 5 به رنگ بنفش تولید شده؛ بر این اساس می‌توانید با رنگ روغن، نوع استاندارد خودروی خود را متوجه شوید.
در قدم اول برای تشخیص نوع استاندارد روغن بهتر است به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید. اگر به دفترچه راهنمای خودرو دسترسی نداشتید می‌توانید با کمک یک دستمال کاغذی و یا برگ کاغذ این کار را انجام دهید. با فرو کردن دستمال یا کاغذ درون مخزن روغن می‌توانید رنگ روغن مورد استفاده در سیستم ترمز پیدا کنید.
اما اگر روغن تغییر رنگ داده باشد و به رنگ سیاه تبدیل شده باشد چه می‌توان کرد؟
زمان تعویض روغن ترمز
برای پیدا کردن پاسخ این سوال، بهتر است دستورالعمل تولیدکننده خودرویتان را مرور کنید. در این دستورالعمل، توصیه میشود که چه زمانی باید روغن ترمز را تعویض کرد. در بعضی خودروها، تعویض روغن ترمز باید هر چند هزار کیلومتر یا هر چند سال یکبار انجام شود. در حالی که در بعضی دیگر از خودروها، روغن به صورت مادام‌العمر استفاده میشود و تعویض آن لازم نیست. بنابراین، بهتر است به دستورالعمل تولیدکننده خودرویتان توجه کنید تا بدانید کی باید روغن خودرویتان را تعویض کنید.
توجه داشته باشید اگر رنگ روغن سیاه شده باشد بهتر است سریعاً نسبت به تعویض آن اقدام کنید. چرا که روند تیره شدن روغن سال‌ها طول می کشد. هرچه رنگ روغن سیاه‌تر باشد زمان تعویض آن خیلی وقت است که فرا رسیده است.
روغن طول عمر بسیار زیادی دارد. از این رو، ممکن است برخی رانندگان تا هنگامی که خودروی خود را می فروشند نیز روغن ترمز آن را تعویض نکنند. با این حال، این سیال نیز همانند سایر مایعات درون خودرو باید پس از مدت زمانی معین تعویض شود.
به طول معمول یک خودرو در طول سال 15 تا 25 هزار کیلومتر مسافت را طی می‌کند. تخمین زده میشود که در این مدت زمان چیزی حدود 75 هزار مرتبه پدال خودروی شما فشرده خواهد شد. اغلب شرکت های سازنده خودرو توصیه می‌کنند که هر 50 هزار کیلومتر یعنی حدوداً هر دو سال یک بار روغن ترمز خودرو تعویض شود. اما در واقع تعویض روغن ها بر اساس DOT آن‌هاست چرا که هر یک از آنها نقطه جوش متفاوتی دارند.
لازم به ذکر است که عملکرد روغن ارتباطی به حجم آن در مخزن روغن ندارد. در واقع چک کردن سطح روغن به هیچ وجه معیار مناسبی برای تشخیص زمان تعویض آن نخواهد بود. روغن تمایل زیادی به ترکیب شدن با آب دارد. این رطوبت به مرور زمان از طریق واشرها، نشتی ها یا درز لوله‌ها جذب روغن ترمز شده و نقطه جوش آن را به شدت پایین می‌آورد و موجب فاسد شدن روغن میشود، در حالی که از حجم روغن حتی ذره ای کاسته نشده است.
جالب است بدانید که افزودن 3 درصد آب به روغن ترمز می‌تواند نقطه جوش این سیال را حدود 50 درصد کاهش دهد و عملکرد ترمز خودروی شما به ویژه در هنگام ترمزگیری شدی را مختل کند. کاهش نقطه جوش روغن ترمز موجب کاهش تاثیر ترمز خواهد شد به طوری که ممکن است با فشردن پدال ترمز دیگر سرعت خودرو کاهش نیابد.
علائم کاهش روغن ترمز
با کم شدن روغن ترمز نباید از خودرو استفاده کنید؛ چرا که گفته شد روغن موتور یکی از عامل‌های مهم در عملکرد مناسب سیستم ترمز است و کم شدن آن باعث کاهش کارایی سیستم ترمز و افزایش خطر میشود. عموم علائم کاهش روغن ترمز به این شرح است:
- سفت شدن پدال ترمز
اگر پدال ترمز بیش از اندازه سفت شده باشد و به نیروی زیادی برای پایین رفتن نیاز داشته باشد مشکلی در روغن وجود دارد. با مشاهده این نشانه حتما حجم آن را بررسی کنید و مطمئن شوید نشتی ندارد.
- روشن شدن چراغ هشدار سیستم ترمز
روشن شدن چراغ هشدار سیستم ترمز یکی از ساده‌ترین علائم کاهش روغن ترمز است.
- وجود روغن در زیر خودرو
اگر آنجایی که خودرو را پارک کرده‌اید و در زیر خودرو روغن ریخته شده است و با لمس آن متوجه می‌شوید میزان روغنی بودن آن کم است احتمال نشتی در سیستم ترمز وجود دارد. قسمت های زیادی وجود دارند که ممکن است باعث نشتی شده باشد از جمله: شلنگ‌های پلیمری، کالیپرها و سیلندرهای اصلی.
- لنت ترمز قدیمی
اگر لنت ترمز خودرو را خیلی وقت است که سرویس نکرده‌اید بهتر است آنها را تعویض کنید و حتی به فکر تعویض روغن ترمز ماشین باشید. فرسودگی لنت های ترمز باعث می شود فشار زیادی برای رسیدن آنها به روتور نیاز باشد. هرچه لنت قدیمی‌تر باشد روغن بیشتری برای پر کردن کالیپرها لازم خواهد بود تا آنها را به درستی فشرده کند.
- سر و صدای زیاد در حین ترمزگیری
وجود مشکل در میزان و کیفیت روغن منجر به ایحاد سروصدای سیستم ترمز میشود.
علت کم شدن روغن ترمز چیست؟
با خواندن این مطلب به راحتی می‌توان علت کم شدن روغن ترمز را دانست. در این بخش به طور واضح دلیل کم شدن روغن ترمز را برایتان شرح می‌دهیم.
- لنت های قدیمی
- نشتی در مخزن ترمز
- معیوب بودن شلنگ ترمز
تعویض روغن ترمز را خودمان انجام دهیم؟
تعویض روغن ترمز نیاز به دقت و تخصص دارد. برای انجام این کار نیاز به دستگاههای خاص است. به همین دلیل توصیه میشود برای تعویض روغن ترمز به یک تکنسین مجرب و قابل اعتماد مراجعه کنید. اگر خودتان تجربهای در این زمینه ندارید با انجام اشتباهات احتمالی ممکن است به سیستم ترمز خود آسیب وارد کنید. اما اگر با امور فنی خودرو آشنا هستید مراحل زیر را دنبال کنید:
- موتور را خاموش کنید و اجازه دهید سرد شود؛
- درب مخزن روغن ترمز را باز کنید؛
- مایع ترمز قبلی را کاملاً خارج کنید این کار را می‌توانید با دستگاه مکش دستی انجام دهید؛
- بعد از جک زدن چرخ جلو را باز کنید؛
- روغن ترمز کمی داخل مخزن بریزید و سپس سیلندر ترمز یا شیر هواگیر را باز کنید؛
- از فردی دیگری بخواهید پدال ترمز را افشار دهد. این کار را چندین بار انجام دهید تا ته مانده روغن ترمز قدیمی کاملاً تخلیه شود. به محض دیدن روغن جدید فوراً پیچ شیر هواگیری را ببندید و چرخ را سر جای خود قرار دهید.
اگر روغن ترمز زیاد باشد چه میشود؟
اگر روغن ترمز زیاد باشد ممکن است سیستم ترمز دچار اختلال شود به همین دلیل بهتر است به اندازه شاخص نرمال روغن بریزید.
ویژگی‌های یک روغن ترمز با کیفیت
روغن ترمز سیالی است که در دما و فشار بالایی کار می‌کند، از این رو نباید تراکم پذیر باشد. همچنین نقطه جوش این مایع به دلیل جلوگیری از تبخیر باید بالا باشد. در نظر داشته باشید روغن‌هایی که دمای جوش بالاتری دارند مناسب تمام خودروها نیستند. از دیگر ویژگی‌های یک روغن ترمز مرغوب مقاومت در برابر تشکیل حباب است چرا که وجود حباب در روغن ترمز خطرات زیادی در هنگام ترمزگیری ایجاد می کند.
لازم به ذکر است که بالا بودن DOT به هیچ وجه به معنای مرغوبیت و عملکرد بهتر روغن نیست بلکه هر یک از این دسته ها با توجه به موتور، سیستم انتقال قدرت، وزن و کلاس بدنه خودرو باید مورد استفاده قرار گیرند.
جمع‌بندی
با توجه به حساسیت روغن ترمز و تاثیر آن بر ایمنی خودرو باید در هنگام خرید آن به کیفیت آن توجه ویژه‌ای داشت و آن را از فروشگاه‌های معتبری خریداری کرد. شما می تواند با خرید روغن ماشین خود از فروشگاه اینترنتی لوازم یدکی ماشین‌نو، ضمن بهره‌مندی از بهترین قیمت‌ها؛ یک خرید آسان، سریع و مطمئن را تجربه کنید. قیمت انواع روغن ترمز در برندهای متنوع و نوسانات بازار متفاوت بوده است.
