توربین گیربکس اتوماتیک و 9 نشانه‌ی خرابی آن

توربین گیربکس (torque converter) قطعه‌ای ناشناخته در سیستم گیربکس خودرو می‌باشد که شاید به ندرت نام آن را شنیده باشید. اینکه به تعمیر توربین گیربکس اتومات نیاز داشته باشید امری طبیعی است که ما در این مقاله سعی بر آشنایی شما عزیزان با طرز کار این قطعه و نشانه‌های خرابی آن هستیم. ضمن اینکه از تست توربین گیربکس اتوماتیک برای شما صحبت خواهیم کرد. پس با فروشگاه لوازم یدکی ماشین نو همراه باشید.

توربین گیربکس اتوماتیک چیست؟

تا حالا به این فکر کرده اید که چرخ‌های خودرو چگونه می‌چرخند؟ یا اینکه چه نوع نیروی و چگونه به چرخ‌ها منتقل می‌شوند؟ همه‌ی ما می‌دانیم برای حرکت خودرو نیاز به نیرو و قدرت خاصی می‌باشد که توسط پیشرانه خودرو که حیاتی‌ترین جزؤ سیستم خودرو می‌باشد باید تولید شود.

امّا برای اینکه نیروی ایجاد شده بتواند به چرخ‌ها منتقل شود نیاز به چه قطعه‌ای می‌باشد؟

در جواب این سوال باید بگوییم که نیروی که توسط پیشرانه ی خودرو تولید می‌شود توسط یک سیستم انتقال دهنده در خودرو که شامل کلاچ، گیربکس (جعبه دنده) و دیفرانسیل می‌باشد به چرخ‌ها منتقل می‌شود. بدون این اتصالات خودرو قادر به حرکت نخواهد بود. اما در گیربکس‌های اتوماتیک که خبری از کلاچ نمی باشد چه؟ این گیربکس‌ها چگونه بدون وجود کلاچ قدرت تولید شده را به چرخ‌ها منتقل می‌کنند؟

اجازه دهید برایتان ساده تر و واضح تر توضیح دهیم. خودروهای اتوماتیک هیچ کلاچی ندارند که جعبه دنده را از موتور جدا کنند. در عوض آن‌ها قطعه‌ای به نام مبدل گشتاور یا توربین دارند.

به طور حتم با اهمّیّت پیشرانه آشنا هستید و می‌دانید چه وظایف مهمی را انجام می‌دهد. سیستم انتقال دهنده اتوماتیک نیز به اندازه موتور خودرو دارای اهمّیّت می‌باشد و عملکرد آن نقش بسزایی را در حرکت خودرو‌های اتوماتیک ایفا می‌کند. جعبه دنده اتومات از قطعات مختلفی چون توربین تشکیل شده است که توجّه به حفظ سلامت و نگهداری از آن‌ها جزؤ اولویت‌های نگهداری اصولی از خودرو می‌باشد. هدف ما در این بخش آشنایی با طرز کار توربین گیربکس اتوماتیک می‌باشد در ادامه با ما همراه باشید تا با مزایا و معایب این قطعه آشنا شوید.

همانطور که متوجّه شدید جعبه دنده دارای دو نوع دستی و اتوماتیک وجود دارد که در نوع جعبه دنده دستی یا دنده ای، کلاچ برای انتقال نیرو به چرخ‌ها درگیر است. امّا در گیربکس‌های اتوماتیک که خبری از کلاچ نیست از قطعه‌ای به نام توربین برای انتقال نیرو استفاده می‌شود.

توربین گیربکس رابطی بین پیشرانه و گیربکس است که به آن مبدل گشتاور هم نیز گفته می‌شود. بخشی از وظایف کلاچ به عهده توربین گیربکس می‌باشد. این قطعه این امکان را برای راننده فراهم می‌کند تا زمانی که ماشین در حال حرکت و یا در حالت دنده است بدون افت ناگهانی دور موتور، توقف کند. وظیفه اصلی توربین گیربکس اتومات، پمپاژ روغن انتقال نیرو از موتور به گیربکس و شتاب‌دهی به گیربکس ماشین می‌باشد.

مبدل گشتاور ظاهری بسیار شبیه به سفینه فضایی دارد و قطری بین 25 تا 37 سانتی متری دارد. برای درک بهتر کارایی این قطعه، آن را مانند کار کردن دو پنکه ایی در نظر گرفته اند که در مقابل هم یکی خاموش و یکی روشن قرار گرفته اند. با دمیدن هوا توسط پنکه روشن به داخل پنکه خاموش باعث به حرکت در آمدن پره‌های پنکه خاموش می‌شود. توربین گیربکس هم چنین عملی را انجام می‌دهد با این تفاوت که به جای هوا از روغن استفاده می‌کند.

بنابراین، توربین گیربکس با دریافت نیرو از موتور چرخش را در پمپ گیربکس ایجاد می‌کند. در ادامه این اقدام مکش در مپ گیربکس ایجاد می‌شود که باعث می‌شود روغن به قطعات برسد.

طرز کار توربین گیربکس اتوماتیک چگونه است؟

حال که با اجزای توربین گیربکس اتومات آشنا شدید بهتر  است بدانید این قطعه یدکی گیربکس چگونه انجام وظیفه می‌کند. استاتور حرکت آزادانه ایی دارد که در یک جهت می‌چرخد. زمانی که موتور شروع به گردش می‌کند جریان روغن از طریق پره و سوراخ‌هایی که در اجزای توربین گیربکس اتومات وجود دارد با فشار وارد محفظه ی مبدل که هم سرعت با موتور در حال گردش است می‌شود و تحت نیروی گریز از مرکز به دیواره‌های محفظه فشرده می‌شود.

 با برخورد به توربین، باعث گردش آن می‌شود. در این حین روغن به حرکت چرخشی خود ادامه میدهد تا در مرکز توربین به استاتور برسد و وارد آن شود. در صورتی که دور توربین آرام تر از دور پمپ باشد، روغن با پره‌های جلوی استاتور برخورد می‌کند و آن را به سمت کلاچ تکسو فشار می‌دهد و با درگیر شدن کلاچ مانع از حرکت استاتور می‌شود. این حرکت مانند کلاچ گرفتن در ماشین‌های گیربکس معمولی است.

استاتور جریان روغن را توسط پره‌ها به پروانه بر میگرداند که باعث افزایش گشتاور می‌شود. با برابر شدن سرعت توربین و پروانه، فشار روغن ضمن برخورد با پره‌های استاتور باعث گردش آن در جهت موافق پروانه و توربین می‌شود. با افزایش سرعت خودرو استاتور، توربین و پروانه با سرعتی برابر به گردش در می‌آیند.

اجزای تشکیل دهنده توربین گیربکس اتوماتیک

همان طور که در عکس زیر نشانه داده شده است مبدل گشتاور از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است که در بخش زیر به اصلی‌ترین و مهم‌ترین بخش‌های آن می‌پردازیم.

1. پروانه یا پمپ
2. توربین
3. استاتور
4. کلاچ گیربکس

• پروانه (پمپ)

قسمت پروانه به فلایویل متصل می‌شود و زمانی که موتور کار می‌کند آن قسمت می‌چرخد. این قسمت دارای تیغه‌هایی می‌باشد که به آن اجازه می‌دهد مانند پمپ عمل کند تا سیال انتقال را از طریق مبدل به گردش در آورد.

• توربین

توربین به شفت ورودی انتقال متصل می‌شود و دارای پره‌هایی می‌باشد که رو به پره‌های پمپ قرار میگیرد. این قسمت باعث چرخش گیربکس می‌شود که خودرو را به حرکت در می‌آورد. پره‌های توربین منحنی هستند. چرا که وقتی سیال وارد توربین می‌شود قبل از خارج شدن از مرکز توربین باید تغییر جهت دهند. در حقیقت ایت تغییر جهت است باعث به حرکت در آمدن خودرو می‌شود.

• استاتور

استاتور در قسمت مرکزی مبدل گشتاور قرار دارد و دارای پره‌های زاویه دار است که جریان سیال را از توربین به سمت پمپ هدایت می‌کند. این باعث افزایش نیروی سیال بر روی توربین می‌شود با انجام این کار گشتاور چندین برابر می‌شود.

استاتور دارای طراحی تیغه دار است که تقریباً جهت سیال را معکوس می‌کند و داخل استاتور را به یک شفت ثابت در گیربکس متصل می‌کند. این طراحی باعث می‌شود استاتور نتواند همراه با سیال بچرخد. تنها می‌تواند در جهت مخالف بچرخد و سیال را مجبور به تغییر جهت در هنگام برخورد با تیغه‌های استاتور می‌کند.

• کلاچ گیربکس

این قسمت موتور و گیربکس را به هم متصل میکند و به جلوگیری از لغزش کمک می‌کند.

نشانه‌های خرابی توربین گیربکس اتوماتیک

خرابی توربین گیربکس نشانه‌هایی را به همراه خود دارد که اکثر افراد را به اشتباه می‌اندازد که در نتیجه هزینه‌های هنگفتی را برای تعویض و تعمیر گیربکس می‌پردازند. توربین گیربکس می‌تواند مانند هر قطعه‌ای دیگر آسیب ببیند که با تعویض و تعمیر آن می‌توانید هزینه کمتری را نسبت به تعمیر گیربکس بپردازید.

در این قسمت به برخی از علائم خرابی توربین گیربکس پرداخته ایم:

• صدای توربین گیربکس

شنیده شدن صدا به صورت ضربه ایی در زمانی که استارت زده می‌شود و گاز داده می‌شود. این واضح‌ترین و مهم‌ترین نشانه برای خرابی توربین گیربکس می‌باشد که به دلیل شل شدن پیچ‌های توربین اتفاق می‌افتد.

• روغن ریزی پشت پمپ

از دیگر نشانه‌های خرابی توربین گیربکس که می‌تواند باعث سوختن گیربکس شود روغن ریزی پشت پمپ است که نتیجه آن نرسیدن روغن به گیربکس، صفحات، باند و پیستون‌های داخل گیربکس است.

• خوردگی دهانه پمپ

دهانه پمپ روغن به توربین متصل است و خورده شدن آن موجب لقی توربین می‌شود که خرابی کاسه نمد و خرابی توربین گیربکس نتیجه آن می‌شود.

• کند شدن حرکت اولیه خودرو

وجود ضعف و کندی در زمان حرکت اولیه و استارت می‌تواند از نشانه‌های خرابی توربین گیربکس باشد.

• لرزش گیربکس

زمانی که مبدل گشتاور مشکل دارد قادر به کنترل سیال نخواهد بود. در حقیقت سیال یا بیش از اندازه یا در کمترینن مقدار که ناکافی است وارد گیربکس می‌شود. این امر باعث لغزنده شدن دنده‌ها می‌شود و در نهایت شاب خودرو کاهش پیدا می‌کند.

• مشکل در تعویض دنده

هر گونه مشکل در تعویض دنده از جمله تاخیر در تعویض دنده یا نرم بودن بیش از حد تعویض دنده نشانه‌ای از کاهش فشار خروجی مبدل گشتاور است.

• افزایش و کاهش ناگهانی سرعت

اگر خروجی مبدل گشتاور ثابت نباشد می‌تواند منجر به کاهش یا افزایش سرعت خودرو شود. رانندگی در این شرایط بسیار خطرناک به نظر می‌رسد. بنابراین با مشاهده این نشانه باید سریعاً به یک متخصص مراجعه کنید.

• لرزیدن ماشین در حین رانندگی

اگر با سرعت 50 تا 70 کیلومتر در حال رانندگی هستید و لرزش خودرویتان را حس می‌کنید ممکن است مبدل گشتاور مشکلی داشته باشد. این لرزش معمولا شبیه به حرکت در جاده‌ای پر از دست انداز می‌باشد. پس یه خوبی باید متوجّه این نشانه شوید. پس از اولین باری که لرزش خودرو را تجربه کردید گیربکس را توسط یک متخصص مورد بررسی قرار دهید.

• شنیده شدن صدای غیر معمول

زمانی که توربین خراب می‌شود انواع مختلفی از صداها ایجاد می‌شود. زمانی که خودرو در حالت دنده قرار می‌گیرد صداهایی شبیه به تق تق به گوشتان می‌رسد. البتّه وجود صداهای غیر معمول می‌تواند از خرابی دیگر قطعات یدکی نشأت داشته باشد. به همین دلیل تشخیص این نشانه مقداری سخت می‌باشد.

چرا توربین گیربکس خراب می‌شود؟

خراب شدن یک قطعه یدکی در خودرو می‌تواند دلایل متعدّدی داشته باشد. موارد بسیاری برای خرابی توربین گیربکس وجود دارد. در این بخش به رایج‌ترین و متداول‌ترین دلایل خرابی مبدل گشتاور که اکثر رانندگان با آن‌ها مواجه هستند می‌پردازیم.

• آسیب دیدگی مهر و موم توربین

آسیب دیدن مهر و موم توربین می‌تواند باعث نشت روغن در آن شود. این روغن ریزی باعث می‌شود که توربین قادر به  انتقال یکنواخت قدرت از موتور به گیربکس نباشد. این اتفاق می‌تواند گرمای بیش از حد و لغزش را در پی داشته باشد.

• آسیب دیدگی شیر برقی کلاچ توربین

شیر برقی کلاچ یک جز الکترونیکی است که وظیفه آن اندازه گیری فشار سیال و تنظیم میزان روغن دریافتی کلاچ کمک میکند. خراب شدن این بخش می‌تواند باعث گاز ضعیف و خاموش شدن موتور شود.

• بلبرینگ معیوب

همانطور که در قسمت‌های بالاتر گفته شد توربین گیربکس از اجزای مختلفی چون بلبرینگ تشکیل شده است. بلبرینگ اجزای توربین را از هم جدا می‌کند. هرگونه ایراد در این بلبرینگ‌ها باعث ایجاد سر و صدا در حین رانندگی و اصطکاک بیش از حد می‌شود. همچنین خرابی این قسمت می‌تواند باعث تجمع تراشه‌های فلزی در روغن گیربکس شود.

• نقص در کلاچ توربین

همانطور که در بخش بالایی گفته شد کلاچ توربین باعث اتصال گیربکس و موتور می‌شود. هرگونه ایراد در این قسمت می‌تواند باعث خرابی توربین گیربکس شود.

• استفاده از روغن نامرغوب

آن چیزی که باعث حرکت روان مبدل گشتاور می‌شود روغن است که از موتور به گیربکس وارد می‌شود. استفاده از هرگونه روغن نامرغوب و بی کیفیت باعث می‌شود که اجزای توربین به درستی کار نکنند.

مزایای وجود توربین گیربکس اتومات

• افزایش طول عمر موتور
• جذب ارتعاشات موتور
• توقف خودرو بدون خاموش شدن
• درگیری آرام در هنگام تعویض دنده
• افزایش 3 برابری گشتاور موتور قبل از ورود به گیربکس
• جبران کمبود گشتاور در زمان کاهش دور

معایب وجود توربین گیربکس اتومات

• هدر رفت بخشی از قدرت موتور
• افزایش دمای موتور
• نیاز به دور آرام بالاتر از گیربکس‌های مکانیکی
• تاخیر در شتاب گیری

تست خرابی مبدل گشتاور

با قرار دادن خودرو روی دنده و فشردن ترمز و سپس فشردن پدال گاز تا انتها باید دور موتور تا حدود 2000 افزایش یابد. در غیر این صورت توربین عملکرد درستی ندارد و باید تعویض شود.

چگونه از خرابی توربین گیربکس پیشگیری کنیم؟

جلوگیری از آسیب ایمن‌ترین راه ممکن برای حفظ و نگهداری خودرو می‌باشد. از این رو برای اینکه از خرابی توربین گیربکس پیشگیری کنید بهتر است بدانید که باید :

1. همیشه از روغن گیربکس مناسب و خوب استفاده کنید و همیشه مخزن روغن را بررسی کنید تا سطح آن کاهش پیدا نکرده باشد.
2. با مشاهده هرگونه از علائم خرابی توربین گیربکس اتومات که در بخش بالا به آنها اشاره شد سریعاً به یک مرکز مکانیک حرفه‌ای مراجعه کنید.
3. سرویس منظم خودرو را فراموش نکنید و یک روال و برنامه منظم برای این کار بچینید.

هزینه تعمیر توربین گیربکس اتوماتیک چقدر است؟

این موضوع بستگی به نوع خودرو دارد و به طور معمول بین 2 میلیون تومان تا 4 میلیون تومان (بیست و نهم مرداد ماه 1401) متغیر است. البتّه این هزینه تنها برای اجرت کار می‌باشد و هزینه ی خرید توربین گیربکس اتومات جدا می‌باشد.

توصیه ماشین نو

گیربکس‌های اتوماتیک از دور به نظر ساده می‌رسند. فنّاوری موجود در آن‌ها بسیار پیچیده امّا موثر می‌باشد. با توجه به اینکه بسیاری از خودروهای امروزی کاملاً اتوماتیک هستند بهتر است که اگر با نشانه‌های ذکر شده به خرابی توربین گیربکس مشکوک شدید به یک متخصص گیربکس مراجعه کنید تا خودروی شما را بررسی کند.

در صورت خرابی توربین گیربکس، بهترین کار تعویض آن با یک قطعه نو و اورجینال می‌باشد تا از مشکلات دیگر و هزینه‌های بیشتر جلوگیری شود. برای افزایش عمر این قطعه توصیه ماشین نو به شما عزیزان این می‌باشد که در زمان توقف در ترافیک‌های طولانی، خودرو را از حال D خارج و روی حالت P قرار دهید. بنابر اینکه جعبه دنده یا گیربکس از مهم‌ترین قطعات یدکی در خودرو می‌باشند بهتر است در دوره‌های مشخصی به تست و بررسی قطعات اصلی آن بپردازید.