تنظیم گیربکس چیست؟ راهنمای کامل تنظیم و بهینه سازی گیربکس خودرو

تنظیم گیربکس که به آن کالیبره کردن گیربکس نیز می‌گویند از مواردی است که باید به صورت دوره‌ای و پس از هرگونه تعویض قطعات و تعمیر گیربکس انجام شود تا خودرو بتواند در سلامت و سرعت مناسب به راه خود ادامه دهد. تمام افرادی که دارای خودرو با گیربکس اتوماتیک هستند، به کالیبراسیون آن نیاز دارند. در ادامه به دلایل نیاز به کالیبراسیون گیربکس، زمان مناسب و نحوه انجام آن خواهیم پرداخت.

چرا گیربکس نیاز به کالیبراسیون دارد؟

برای حرکت خودرو، یک مولد نیرو و یک انتقال‌دهنده نیرو لازم است. موتور نقش مولد و گیربکس نقش انتقال‌دهنده را در اتومبیل ایفا می‌کنند. وظیفه اصلی گیربکس یا همان جعبه دنده این است که نیروی تولید شده توسط موتور خودرو را دریافت کرده و آن را برای افزایش قدرت، سرعت یا تغییر جهت خودرو به چرخ‌ها و دیفرانسیل‌ها منتقل کند.

اگر گیربکس به درستی کار نکند، خودرو شتاب لازم را نخواهد داشت، به خوبی و در زمان مناسب متوقف نمی‌شود و تغییر سرعت و جهت اتومبیل با اشکال مواجه خواهد شد. ایمنی خودرو و سرنشینان آن به ویژه در لحظات اضطراری که نیاز به تغییر دنده و ترمز سریع است به خطر می‌افتد. همچنین قطعات مرتبط با گیربکس همچون کلاچ به مرور زمان آسیب خواهند دید و هزینه سنگینی به مالک خودرو تحمیل خواهند کرد. مصرف سوخت افزایش می‌یابد و رانندگی نیز به روانی و راحتی که باید باشد نخواهد بود.

از این رو افراد باید به طور مرتب پس از هرگونه تغییر در وضعیت گیربکس، آن را کالیبره کنند تا از این طریق این سیستم بتواند به درستی وظیفه خود را انجام دهد.

تنظیم گیربکس چیست؟

تنظیم گیربکس در اصل همان ریست ایسیو و لِرن کردن گیربکس است که توسط دستگاه دیاگ انجام می‌شود. در مقاله‌های قبلی از اینکه فواید دیاگ زدن ماشین چیست؟ برایتان گفته بودیم.

گاهی اوقات برخی از نمایندگی‌ها و تعمیرگاه‌ها، پیش و پس از ریست ایسیو بازرسی‌های فنی نیز انجام می‌دهند و هنگامی که مشتری به آن‌ها مراجعه می‌کند تمام این بازرسی‌ها به همراه ریست ایسیو و لرن کردن گیربکس به عنوان پک تنظیم گیربکس به مشتری ارائه می‌شود.

دلایل و علائم نیاز به تنظیم کردن گیربکس

اگر با هر کدام از موارد زیر مواجه شدید، باید تنظیمات گیربکس اتوماتیک را با دستگاه دیاگ ریست کرده و دوباره آن را تنظیم کنید:

• اگر دنده‌ها هنگام تعویض با مشکل مواجه شوند، به اصطلاح بد جا بروند.
• اگر گیربکس تقه بزند.
• اگر خودرو سریع داغ کند و پس از داغ کردن خلاص شود.
• اگر قطعه‌ای در گیربکس تعویض شده یا تعمیراتی بر روی سیستم گیربکس انجام شده باشد.
• اگر روغن گیربکس را عوض کرده‌اید.
• اگر تغییر شتاب خودرو به موقع اتفاق نمی‌افتد. یکی از راه های افزایش شتاب خودرو کالیبره کردن گیربکس است.
• اگر در شرایط عادی دما، جاده و رانندگی و همچنین سالم و اندازه بودن سطح روغن گیربکس باز هم دمای گیربکس به طور غیرطبیعی بالا برود.

خدمات تخصصی کالیبراسیون گیربکس

اگر نیاز به کالیبره کردن گیربکس خود دارید بهتر است به سراغ تعمیرگاه‌هایی بروید که علاوه بر استفاده از دستگاه دیاگ، خدمات تخصصی همچون موارد زیر را ارائه می‌دهند:

• استفاده از دستگاه دیاگ برای عیب‌یابی کلی خودرو و سیستم‌های مرتبط با  انواع گیربکس همچون سیستم ترمز، سیستم خنک‌کننده و…
• ریست و تنظیم مجدد ایسیو (ECU)
• کالیبره کردن تک به تک دنده‌ها
• بررسی فیزیکی اتصالات و قطعات گیربکس، تعویض یا تعمیر آن‌ها در صورت نیاز
• بررسی نشتی یا عدم نشتی روغن گیربکس
• بررسی نوع و سطح روغن گیربکس و تعویض آن در صورت نیاز
• بررسی فیلتر روغن گیربکس و تعویض آن در صورت نیاز
• تست عملکرد گیربکس
• تست جاده
• ارائه مشاوره تخصصی درباره نحوه استفاده صحیح از گیربکس با توجه به مدل آن

انواع کابل دستگاه دیاگ

پیش از آنکه به مراحل تنظیم گیربکس بپردازیم، بهتر است کمی درباره انواع متداول کابل دستگاه دیاگ و محل قرارگیری آن سخن بگوییم. در خودروهایی که مدل آن‌ها جدیدتر از سال 84 است، از انواع کابل OBD استفاده می‌شود و مدل‌های قدیمی‌تر از 84 معمولا دارای کابلی با دو پین هستند. محل اتصال کابل دیاگ می‌تواند از خودرویی به خودروی دیگر متفاوت باشد اما معمولا در زیر فرمان، روی داشبورد سمت مسافر یا در قسمت پایین سیستم مالتی مدیا جایی برای اتصال کابل دیاگ طراحی شده است.

مراحل تنظیم گیربکس

اگر به دلیل صداها و تقه‌های گیربکس یا دنده‌هایی که با تاخیر و به سختی جا می‌روند، برای کالیبراسیون گیربکس به تعمیرگاه مراجعه کرده‌اید. پس از آنکه تمام بررسی‌های لازم فیزیکی انجام شد و تعویض‌ها و تعمیرات ضروری نیز صورت پذیرفتند؛ در مرحله آخر باید توسط دستگاه دیاگ (معمولا دستگاه دیاگ جی اسکن) تنظیمات نرم‌افزاری گیربکس نیز بررسی شود. دقت کنید که تنظیم گیربکس در دو مرحله می‌تواند انجام شود:

1. صرفا ایسیو ریست گردد.
2. علاوه بر ریست ایسیو، گیربکس لرن شود.

ریست ECU

برای ریست کردن ECU با دستگاه دیاگ جی اسکن مراحل زیر را باید انجام دهید:

1. پس از اتصال دستگاه دیاگ شرکت، نوع و مدل خودرو و موتور آن را به ترتیب انتخاب کنید.
2. بر روی قسمت automatic transaxle (گیربکس اتوماتیک) بزنید.
3. گزینه Special Function (عملکرد ویژه) را انتخاب کنید.
4. بر روی گزینه تنظیم مجدد اتوماتیک مقادیر T/A بزنید.
5. خودرو را در شرایطی که دستگاه می‌گوید قرار دهید. (سوییچ باز، موتور خاموش و دنده در P و سرعت خودرو صفر)
6. پس از قرار دادن خودرو در شرایط ذکر شده دکمه ریست را بفشارید. پس از ارسال پیام تایید (ok) را بزنید.
7. پس از پیغام انجام شدن کار، سوییچ را برای 5 ثانیه ببندید. برای محاسبه 5 ثانیه از هزار و یک تا هزار و پنج بشمارید.
8. پس از 5 ثانیه سوییچ را باز کنید و پیام تایید (اوکی) را بزنید.
9. ریست ECU کامل شد.

لرن کردن گیربکس

لرن کردن معمولا بعد از ریست ECU انجام می‌شود. اما گاهی اوقات افراد در همان ابتدا به طور مستقیم اقدام به لرن کردن گیربکس می‌کنند. در این حالت سوییچ باز، موتور خاموش و دنده در حالت پارک قرار می‌گیرد. سپس مراحل زیر را که بخش ابتدایی آن‌ها شبیه روند ریست کردن است، به ترتیب انجام می‌دهید.

1. پس از اتصال دستگاه دیاگ، وارد بخش برنامه تشخیص شوید.
2. شرکت تولیدکننده خودرو را انتخاب کنید.
3. نوع خودرو را مشخص کرده و تایید را بزنید تا اتصال انجام شود. (برای مثال خودرو جک)
4. پس از اتصال، مدل خودرو را انتخاب کنید. (مثلا جک S 3)
5. سال تولید خودرو را انتخاب کنید.
6. پس از انتخاب مدل خودرو و سال تولید، در بین برنامه‌ها به دنبال TCU بگردید. اگر زبان دستگاه فارسی بود واحد کنترل یا کامپیوتر گیربکس را انتخاب کنید. select connection یا برقراری ارتباط را بزنید.
7. گزینه Transmission Self-learning را انتخاب کنید.
8. به ترتیب Shift Fork Position Learning و Clutch Control Valve CPCV Feature را تک به تک انتخاب کرده و تایید را بزنید. تنظیم یک مورد تمام شد، گزینه بعدی را انتخاب کنید. در برخی از خودروها علاوه بر دو گزینه قبلی، گزینه Clutch kiss Point Learning هم وجود دارد. در هنگام انجام تنظیمات از تکان‌های خودرو متعجب نشوید زیرا دستگاه در حال تنظیم دنده‌ها است. تنظیم این سه قسمت بین 1 تا 2 دقیقه زمان نیاز دارد.
9. پس از اتمام تنظیمات، اگر دستگاه خطایی نشان ندهد، کار لرن کردن گیربکس به اتمام رسیده و می‌توانید دستگاه دیاگ را جدا سازید.

مزایای کالیبره کردن گیربکس

تعمیر گیربکس یکی از پرهزینه‌ترین تعمیرات خودرو به حساب می‌آید. از این رو نحوه صحیح استفاده از گیربکس و انجام بررسی‌های دوره‌ای و کالیبراسیون منظم آن می‌تواند از تحمیل چنین هزینه‌ای به مالک خودرو جلوگیری کند. همچنین گاهی اوقات اگر در مراحل ابتدایی به علائمی همچون تقه زدن گیربکس یا خلاصی دنده رسیدگی شود، در بسیاری از موارد با انجام یک کالیبراسیون ساده مشکل رفع می‌شود اما سهل‌انگاری در تنظیم به موقع گیربکس می‌تواند به سایر قطعات گیربکس و سیستم‌های مرتبط با آن آسیب جدی وارد کند.

نحوه استفاده صحیح از گیربکس اتومات

به طور کلی سه نوع گیربکس اتومات AT، CVT و گیربکس‌های دو کلاچه در بازار موجود هستند. یک مدل دیگر گیربکس به نام AMT نیز وجود دارد که تنها تفاوت آن در نحوه کلاچ‌گیری خودرو است. در ابتدای کار باید نوع گیربکس خود را بشناسید تا بتوانید بهترین نحوه استفاده را برای آن انتخاب کنید. برای استفاده صحیح از گیربکس اتومات بهتر است نکات زیر را در نظر بگیرید:

توقف در پشت چراغ قرمز

اگر در پشت چراغ قرمز کمتر از 2 الی 3 دقیقه توقف دارید بهتر است گیربکس را از حالت D به حالت N تغییر ندهید زیرا با این کار فشار زیادی به قطعات گیربکس به ویژه شیربرقی‌ها وارد می‌کند. اگر توقف بیشتر از 3 دقیقه بود، این بار بهتر است دنده را روی حالت N بگذارید. در خودروهای دو کلاچه خشک همچون جک S 5 بهتر است از همان شروع توقف، دنده در حالت N قرار دهید.

حرکت در ترافیک شدید

در ترافیک‌های شدید بهتر است گیربکس را از اتومات به دستی (Manual) تغییر دهید؛ زیرا در این نوع ترافیک‌ها اگر دنده روی حالت اتومات باشد به طور مداوم دنده از یک به دو و برعکس تعویض می‌شود و این یک فشار مضاعف به گیربکس وارد می‌کند و میزان استهلاک آن را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

در شروع حرکت

هنگامی که می‌خواهید خودرو را به حرکت دربیاورید، پیش از آن، دنده را در حالت D قرار دهید، چند لحظه صبر کنید تا دنده در این حالت بنشیند و پس از آن گاز بدهید. همچنین برخی افراد سعی می‌کنند در همان ابتدای حرکت، به خودرو شتاب دهند از این رو قبل از اینکه دنده در حالت D قرار گیرد این افراد گاز می‌دهند و این امر سبب آسیب‌های شدید و جدی به گیربکس می‌شود.

 در هنگام پارک کردن

هنگامی که می‌خواهید خودروی خود را پارک کنید و توقف کامل داشته باشید. ابتدا دنده را در حالت N قرار دهید، بعد ترمز دستی را بکشید. سپس پا را از روی ترمز بردارید و پس از آن، دنده را در حالت پارک قرار دهید. اگر از همان ابتدا دنده را در حالت پارک قرار دهید گیربکس به دنده پارک که یک قطعه مکانیکی است به شدت فشار می‌آورد و می‌تواند موجب خرابی آن گردد. در برخی اوقات اگر در هنگام پارک، شما قبل از آنکه ترمز دستی را بکشید، دنده را در حالت P قرار دهید و پا را از روی ترمز بردارید؛ سبب می‌شود گیربکس قفل کند و از دنده پارک خارج نشود.

روغن مناسب، عامل حیات گیربکس

گیربکس‌های اتومات به شدت وابسته به کیفیت، نوع و فشار روغن خود هستند. باید روغن اورجینال متناسب با مدل گیربکس خودرو را تهیه کنید. هر چهل الی پنجاه هزار کیلومتر باید روغن گیربکس و فیلتر روغن تعویض شوند. تعویض به موقع روغن و استفاده از روغن اورجینال متناسب با نوع گیربکس می‌تواند میزان استهلاک گیربکس را به طرز چشمگیری کاهش دهد.

تنظیم گیربکس، راهی ساده برای کاهش هزینه های سنگین تعمیرات خودرو

تنظیم گیربکس برای تمام مواردی که شما اقدام به تعمیرات یا تعویض قطعات گیربکس می‌کنید و همچنین هنگامی که با علائمی همچون تقه زدن گیربکس مواجه می‌شوید ضروری است. تنظیم گیربکس به خودروی شما کمک می‌کند تا شتاب مناسب و ایمنی لازم در هنگام حرکت داشته باشد. علاوه‌بر تنظیم گیربکس، توجه به عواملی همچون روغن گیربکس اورجینال و نحوه استفاده صحیح از گیربکس با توجه به مدل آن، می‌تواند عمر گیربکس و به تبع آن عمر خودروی شما را افزایش داده و هزینه‌های نگهداری از آن را به طور چشمگیری کاهش دهد.