اگر پدال گاز را فشار می‌دهید و دور موتور پایین گیر می‌کند حتماً با مشکلات بزرگتری چون نقص در سیستم سوخت‌رسانی روبرو خواهید شد. اینکه این مشکل از کجا آب می‌خورد و باعث ریپ زدن ماشین شده است باید نگاهی به استپر موتور بیاندازید. استپر ماشین (idle control valve) کوچکترین قطعه‌ای که در سیستم موتوری کنار دریچه گاز وظیفه دارد از خاموش شدن موتور در دور موتور پایین جلوگیری کند. خرابی استپر در دورهای پایین قابل تشخیص است و اغلب هنگام درجا کار کردن موتور، دور موتور ناپایدار و مدام در حال تغییر است. با شناخت علائم خرابی استپر موتور و تعویض آن نفسی دوباره به موتور خودرو ببخشید.
استپر موتور چیست؟
استپر موتور یا موتور پله ای از کوچکترین قطعات موتوری است که با قرارگیری روی دریچه گاز وظیفه کنترل میزان ورودی هوا را برای ترکیب شدن با سوخت در پیشرانه بر عهده دارد. از آنجایی که بهترین بازدهی موتورهای انژکتوری وابسته به عملکرد مناسب سنسورها و عملگرهای مختلف است اهمیت به سلامت و کارکرد درست آن‌ها میتواند بهترین شرایط احتراق را فراهم نماید. استپر ماشین یکی از همین قطعات است که نقش بسیار مهمی در سیستم‌های انژکتوری دارد. برای اینکه سوال استپر موتور چیست؟ را پاسخ دهیم در ابتدا باید یادآوری کنیم که لازمه کار کردن موتور، تزریق ترکیب مناسب سوخت و هوا به سیلندر است. اکثراً با سیستم سوخت‌رسانی آشنا هستید و می‌دانید وظیفه تامین سوخت بر عهده این سیستم است. امّا هوا چگونه با سوخت ترکیب می‌شود؟
باید گفت که هوا از طریق دریچه هوای منیفولد گاز به سوخت می‌پیوندد. حالا اینکه دریچه گاز تا چه میزان باز و بسته شود بستگی به میزان فشار وارد شده بر روی پدال گاز دارد. هرچه دریچه گاز بیشتر باز شود ترکیب هوا و سوخت رقیق‌تر خواهد شد و در نتیجه احتراق شدیدتر می‌شود و پیستون ها شتاب بیشتری گرفته و در نهایت دور موتور بالاتر می‌رود. امّا زمانی که پا از روی پدال گاز برداشته می‌شود چه؟ چگونه هوای مورد نیاز احتراق باید تامین شود؟
اهمیت وجود استپر ماشین در همین نقطه مشخص می‌شود. وقتی فشاری به پدال گاز وارد نمی‌شود وظیفه روشن ماندن موتور بر عهده استپر ماشین است. اگر اول صبح یا هر زمانی متوجه شدید با استارت زدن، خودرو به سختی روشن می‌شود و خوب کار نمی‌کند بهتر است از نحوه عملکرد استپر موتور مطمئن شوید. خرابی استپر موتور اجازه نمی‌دهد هوا به درستی وارد موتور شود. در ادامه به نشانه خرابی استپر موتور می‌پردازیم و وظایف آن را به طور خلاصه شرح می‌دهیم.
توجه داشته باشید در خودروهای اتوماتیک این قطعه وجود ندارد و جایگزین آن قطعه‌ای به نام موتور تنظیم دریچه گاز است.
وظایف استپر موتور
حال که با این قطعه برقی آشنا شدیم بهتر است با عموم وظایف آن آشنا شوید:
- تنظیم سرعت موتور در دور موتورهای پایین.
- روشن نگه داشتن موتور پشت چراغ قرمز.
- جلوگیری از خاموش شدن خودرو در دور موتور پایین.
- مانند ساسات کمک به استارت بهتر در زمان سرد بودن موتور می‌کند.
- تنظیم دور موتور در زمان گرفتن بار اضافی (روشن کردن کولر).
- تنظیم سرعت خودرو در زمان تعویض دنده یکی‌دیگر از وظایف استپر ماشین است.
استپر موتور چگونه کار می‌کند؟
قبل از اینکه بگوییم نحوه عملکرد استپر ماشین چگونه است؟ می‌خواهیم خیلی ساده و کوتاه درباره اینکه چرا به این قطعه موتور پله ای می‌گویند صحبت کنیم.
در قسمت بالا گفتیم که نام دیگر این قطعه، موتور پله ای است. به این دلیل که این قطعه 400 مرحله دارد که از یک تا 400 مرحله میتواند به جلو یا عقب حرکت کند. البته این 400 پله ای که می‌گوییم در نهایت حرکت اندازه 8 میلی‌متر به جلو یا به عقب است که باعث روشن ماندن خودرو در هر شرایطی می‌شود.
نحوه عملکرد استپر به این صورت است که دستورات خود را از ECU دریافت می‌کند. ECU با سنسورهایی که دارد اطلاعات لازم را از موتور دریافت می‌کند و به استپر دستور می‌دهد که یک پله به جلو یا یک پله به عقب حرکت کند.
علائم خرابی استپر موتور
برای اینکه چگونه بفهمیم استپر موتور خراب است نشانه‌هایی وجود دارد که بسیار واضح به نظر می‌رسند. تنها کافیست در زمان رانندگی توجه و دقت بالایی به اتفاق‌هایی که می افتند داشته باشیم. ایراد استپر موتور چیزی نیست که بشود به سادگی از آن گذشت با شناخت علائم خرابی استپر موتور از دیگر قطعات موتوری محافظت کنید.
- گاز خوردن بی‌دلیل خودرو پس از روشن شدن خودرو.
- کاهش دور موتور هنگام کولرگیری از نشانه خرابی استپر ماشین است.
- افزایش دور موتور بلافاصله پس از روشن کردن خودرو نشان از ایراد استپر موتور است.
- لرزش ماشین هنگام تعویض دنده.
- ریپ زدن ماشین از علائم خرابی استپر موتور 405 است.
- خاموش شدن و ناپایداری دور موتور هنگام درجا کار کردن.
- افزایش دور موتور با بالا رفتن دمای موتور علت داغ شدن استپر ماشین و از نشانه های خرابی آن است.
- خاموش شدن خودرو با رها کردن پدال کلاچ.
دلایل خرابی استپر ماشین
برای رفع مشکل استپر بهتر است در ابتدا با دلایل خرابی آن آشنا شوید و بدانید عمر استپر موتور چقدر است.
عمر استپر موتور بستگی به کارکرد و نوع نگهداری از خودرو دارد. اگر رانندگی درستی داشته باشید و زمانی که خودرو را روشن می‌کنید به مدت 10 ثانیه به فیکس شدن استپر فرصت دهید عمر استپر موتور بیشتر خواهد شد. البته گفته شده است که بهتر است هر 50 هزار کیلومتر این قطعه را تعویض کنید.
- کثیف بودن استپر موتور علت خرابی مکرر استپر موتور است. بهتر است با شستن آن از خرابی استپر جلوگیری کنید. در ادامه به نحوه شستوشوی استپر ماشین خواهیم پرداخت.
- فشار دادن بیش از حد پدال گاز در حین استارت زدن
نحوه تمیز کردن استپر موتور
اگر به فکر تعویض استپر موتور هستید پیشنهاد می‌کنیم یکبار آن را تمیز کنید. در صورتی که ایراد آن رفع نشد سپس نسبت به تعویض آن اقدام کنید. توجه داشته باشید تمیز کردن بیش از اندازه میتواند عمر استپر موتور را کاهش دهد. در بخش زیر شما را با نحوه تمیز کردن استپر موتور آشنا می‌کنیم تا بتوانید مرحله به مرحله آن را انجام دهید.
- برای تمیز کردن استپر نیاز به یک شوینده چربی زدای و یک برس سفت برای تمیز کردن لبه‌ها خواهید داشت.
- به راهنمای خودرو مراجعه کنید تا محل دقیق استپر ماشین را پیدا کنید.
- مجرای ورودی را از دریچه گاز جدا کنید.
- موتور را روشن کنید و به آرامی دور آرام آن را بین 1000 دور تا 1500 دور در دقیقه نگه دارید.
- پاک کننده را به روی دریچه گاز به طوری که سمت استپر باشد اسپری کنید.
- موتور را خاموش کنید و اجازه دهید پاک کننده از طریق دریچه عبور کند و تمام مسیرها را تمیز کند.
- بعد از چند دقیقه موتور را روشن کنید و محدوده دور آرام را بین 1000 تا 1500 دور در دقیقه نگه دارید.
- روند قبلی را تکرار کنید و دوباره موتور را خاموش کنید.
- مجرای ورودی را به بدنه دریچه گاز ببندید.
- دوباره استارت بزنید محدوده دور آرام را بین 1500 و 2000 دور در دقیقه نگه دارید تا دود سفید از لوله اگزوز خارج شود.
اگر با تمیز کردن استپر همچنان مشکل نوسان دور موتور آرام را مشاهده کردید حتماً باید به فکر تعویض استپر موتور باشید.
آیا استپر موتور در شتاب خودرو تاثیر دارد؟
خیر. بسیاری از افراد فکر میکنند تمیز بودن استپر میتواند در شتاب خودرو تاثیرگذار باشد. به همین دلیل در فواصل کوتاه اقدام به شستشوی آن میکنند که در قسمتهای بالا گفته شد انجام این کار طول عمر استپر را کاهش می دهد. وظیفه استپر ماشین نگهداشتن دور آرام موتور روی مقدار معین است و هیچ تاثیری در شتاب خودرو ندارد.
تست سیم کشی استپر موتور
در این قسمت با تست سیم کشی استپر موتور می‌خواهیم از سلامت آن مطمئن شویم.
استپر ماشین از دو سیم‌پیچ و چهار پایه تشکیل شده است که هر دو پایه به یک سیم‌پیچ متصل هستند. همان‌طور که در شکل زیر می‌بینید پایه اول و پایه آخر یک سیم‌پیچ را تشکیل داده و دو پایه میانی یک سیم‌پیچ را تشکیل داده‌اند.
حالا برای تست سیم کشی استپر موتور نیاز به مولتی‌متر داریم. یکی از پراپ‌ها را به پایه 1 و پراپ دیگر را به پایه 4 وصل کنید و میزان اهم را اندازه بگیرید.
میزان مقاومت تمام استپرها برابر با 55 اهم است(حدود 50 تا 60 اهم)؛ اگر هیچ عددی نمایش داده نشد بدانید سیم‌پیچ قطع است و استپر خراب است. همچنین اگر عدد بالاتری را از استاندارد نشان داد نیاز به تعویض استپر موتور خواهید داشت.
رگلاژ استپر موتور
رگلاژ استپر موتور به این صورت انجام می‌شود که در ابتدا باید آن را از دریچه گاز جدا کنید. همان‌طور که گفته شد این قطعه دارای دو سیم‌پیچ است که یکی از این سیم‌پیچ ها فنر داخل استپر را به داخل و سیم‌پیچ دیگر آن را به بیرون حرکت می‌دهد. برای رگلاژ استپر موتور تنها کافیست فنر را در بیاورید.
برای جدا کردن فنر کافیست چندین بار سوئیچ را باز و بسته کنید و از انگشتان برای جدا کردن فنر کمک بگیرید. اینکه چقدر زمان می‌برد تا فنر جدا شود بستگی به موقعیت قبلیش دارد.
وقتی پیچ جدا شد باید روغن کاری استپر موتور را شروع کنید. یعنی پیچ را تمیز کنید، سپس با روغن ترمز یا کرم دست آن را چرب کنید و مجدّد آن را سر جای خود قرار دهید و با همان روند، باز و بسته کردن سوییچ را انجام دهید تا موتور پله ای آن را به داخل بکشد.
در انتها شما رگلاژ استپر موتور را انجام دادید و باید آن را بر جای خود قرار دهید.
کلام پایانی
سعی کردیم در این مطلب اهمیت استپر موتور را برایتان توضیح دهیم. فراموش نکنید که شستوشوی آن باعث نمی‌شود که کارایی اولیه را داشته باشد. به همین دلیل بهتر است طی دوره‌های مشخصی به فکر تعویض استپر ماشین باشید تا از هزینه‌های بیشتر جلوگیری کنید؛ چرا که خرابی استپر میتواند آسیب زیادی به قطعات موتوری که هزینه تعویض و تعمیر آن‌ها بسیار بالاتر است وارد کند.
سپاسگزارم از توضیحات خوبتون