کلاچ و عملکرد سیستم کلاچ خودرو + علائم خرابی صفحه کلاچ + زمان تعویض

کِلاچ یا کِلاژ (Clutch) نام یکی از قطعات مهم خودرو است. ریشه لغوی کلاچ یک کلمه انگلیسی به معنی اتصال است. لیکن معنی رایج آن به وسیله‌ای اطلاق می‌ گردد که عمل اتصال یا قطع کردن را انجام می‌ دهد. در این مقاله قصد داریم شما را با مباحث ” اجزای کلاچ ماشین و عملکرد آن، علائم و دلایل خرابی صفحه کلاچ خودرو، زمان تعویض صفحه کلاچ و رگلاژ کلاچ خودرو آشنا کنیم. پس با فروشگاه اینترنتی لوازم یدکی ماشین نو همراه باشید.

کلاچ چیست؟

کلاژ وسیله‌‌ای است برای تنظیم میزان انتقال نیرو از موتور به چرخ‌‌ها که نیرو را با توجه به ضریب دنده بین چرخ‌‌های خودرو تقسیم می‌ کند. در خودرو‌هایی که از گیربکس دستی بهره می‌ برند، راننده با فشردن پدال کلاژ در واقع انتقال نیرو را از موتور به گیربکس قطع می‌ کند و همین امر باعث می‌ شود راننده بتواند ضریب دنده خودرو را تغییر دهد و میزان نیروی منتقل شده به چرخ ‌ها را کم یا زیاد کند.

عملکرد کلاچ

کارکرد سیستم کلاچ ماشین از دو بخش تشکیل می‌شود:

1- انتقال قدرت مطمئن بدون لرز

2- قطع و وصل حرکت در مواقع لزوم

توسط فشار پای راننده به پدال کلاچ نیروی وارده از طریق اهرم بندی یا فشار هیدرولیکی به دو شاخه کلاچ سپس به بلبرینگ کلاچ آنگاه به فنر خورشیدی دیسک کلاچ منتقل شده و در نتیجه صفحه فشار دهنده به عقب کشیده شده و صفحه کلاچ از فلایویل جدا و در نتیجه انتقال نیروی موتور به گیربکس قطع می‌‎شود و با رها کردن مجدد پدال کلاچ ، فنرخورشیدی و صفحه فشار دهنده دیسک، صفحه کلاچ را مجدداً به فلایویل محکم چسبانده و در نتیجه نیروی موتور انتقال پیدا می‌کند.

انواع کلاچ بر اساس نوع گیربکس و سیستم انتقال نیرو

کلاچ بدون لغزش

این نوع معمول‌ترین نوع کلاژ است که در خودرو‌های شهری از آن استفاده می‌شود. کلاژ‌های بدون لغزش به دو حالت “کاملا درگیر” و “خلاصی” در سیستم گیربکس قرار می‌گیرند و همان طور که از نام آن مشخص است، هیچ گونه لغزش و ساییدگی ندارد.

کلاچ اصطکاکی

این نوع با استفاده از دو صفحه آجدار عمل می‌ کند. به دلیل ضریب اصطکاک صفحات کلاچ اصطکاکی، این مدل همیشه به صورت کامل درگیر می‌شود. کلاچ اصطکاکی به دو شکل مخروطی و دیسکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در کلاژ‌های اصطکاکی مخروطی، صفحات درگیر شونده به شکل مخروط هستند و گشتاور میان دو صفحه مخروطی انتقال پیدا می‌کند. کلاچ‌‌های اصطکاکی دیسکی که خود به چند دسته تقسیم می‌شوند، از صفحات مسطح برای درگیری کامل استفاده می‌کنند و نیروی گشتاور را به صورت گریز از مرکز منتقل می‌کنند.

کلاچ‌های یک‌ طرفه

در کلاژ‌های یک‌ طرفه نیروی گشتاور در یک جهت انتقال پیدا می‌ کند و در گردش ‌های تک جهته، مانند کلاژ‌های بدون لغزش عمل می‌‌کنند، اما اگر چرخش در جهات دیگر صورت بگیرد، کلاچ‌‌های یک ‌طرفه نیرویی را منتقل نمی ‌کنند.

کلاچ‌های هیدرولیک

صفحات در کلاژ‌های هیدرولیک با استفاده از یک سیال، نیروی گشتاور را منتقل می‌‌کنند. به دلیل تغییر فضا در سیستم کلاچ‌های هیدرولیک، معمولا جا به جایی نیرو کند‌تر از مابقی کلاژ‌ها صورت می‌گیرد.

اجزای کلاچ

قطعات کلاچ عبارتند از: سیم کلاچ، صفحه، دو شاخه، صفحه فلایویل، بلبرینگ، اهرم، شاخک‌‌ها، صفحه‌دهنده و دیسک که از یک کاسه مانند از نوع چدن تشکیل شده است.

رگلاژ کلاچ خودرو

تنظیم این قطعه از مهم ترین مسائلی است که بسیار حائز اهمیت می‌باشد. با توجّه به نقش کلیدی آن در عملکرد خودرو، باید رگلاژ کلاچ خودرو را در اولویت‌های نگهداری از خودرو قرار دهید اگر سیم کلاچ معیوب و دچار آسیب شود مستقیما روی کلاژ و نحوه تعویض دنده اثرگذار خواهد بود.

کلاژ ممکن است بر اثر عوامل مختلفی بیش از حد سفت و یا بیش از حد نرم شود و نتواند به درستی وظایف خود را انجام دهد. برای حل این مسئله باید کلاچ را توسط یک تعمیرکار یا مکانیک تنظیم نمود. تنظیم نمودن کلاچ خودرو را رگلاژ کلاچ خودرو و رگلاژ سیم کلاچ میگویند.

سیستم کلاچ در خودروهای مختلف دنده دستی بر اساس نحوه عملکرد به دو دسته روغنی و سیمی تقسیم می‌شود. نوع سیمی آن قدمت بیشتری برخوردار بوده و جزو اولین سیستم‌های کلاچ محسوب می‌شود. در کلاچ‌های روغنی با هواگیری می‌توان عمل رگلاژ کلاچ را انجام داد و در کلاچ‌های سیمی به صورت دستی تنظیم می‌شود.

علت سفت شدن کلاچ خودرو

بعضی مواقع کلاچ به اندازه‌ای سفت می‌شود که تعویض دنده برای راننده حس ناخوشایندی را در پی خواهد داشت. برای رفع این مشکل و نرم کردن کلاچ در ابتدا باید فضای مورد نیاز جهت حرکت ایجاد شود. اگر امکان بررسی سیستم گیربکس و کلاچ را داشته باشید متوجه خواهید شد که با کاهش فضای اطراف پدال چنگال پدال سفت خواهد شد. این موضوع باعث می‌شود تعویض دنده به سختی صورت پذیرد و کلاچ نتواند وظیفه خود را به خوبی انجام دهد.

در نظر داشته باشید اگر فضا را بیش از حد افزایش دهید عملکرد کلاچ نیز مجدد کاهش خواهد داشت. این موضوع می‌تواند باعث پرت شدن خودرو به سمت جلو در زمان تعویض دنده شود. بنابراین از فضای مناسب در اطراف پدال مطمئن شوید. اگر انجام این کار موثر نبود باید از تنظیم دستی کمک بگیرید.

همانطور که گفته شد گاهی اوقات پیش می‌آید که کلاچ خودرو دچار سفتی بیش از حد شود. این مشکل میتواند بر اثر دلایلی چون به هم خوردن تنظیمات سیم کلاچ، فرسوده شدن صفحه کلاچ و وجود هوای اضافه در کلاچ‌های هیدرولیکی به وجود آید. شایع ترین دلیل سفت شدن کلاچ خودرو تنظیم نبودن سیم کلاچ می‌باشد.

رگلاژ سیم کلاچ به صورت دستی

1. برای رگلاژ سیم کلاچ نقطه‌ای که سیم کلاچ روی آن بسته شده است را پیدا کنید. سیم کلاچ با کمک یک پیچ با پدالی که در بالای گیربکس نصب گشته مهار شده است. این کار ممکن است در برخی از خودروها مشکل باشد.
2. رگلاژ سیم کلاچ با مهرهای موجود در پایانه اتصال که در هر خودرو می‌تواند اندازه‌های متفاوت داشته باشد انجام می‌شود. مهره کوچک را در جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید. حال پدال کلاچ را امتحان کنید. متوجه خواهید شد پدال بالاتر از حد وسط آزاد می‌کند. این کار باعث می‌شود صفحه کلاچ بیشتر درگیر شود و عمر دیسک و صفحه کاهش پیدا کند.
3. اگر مهره را به جهت پادساعتگرد بچرخانید مهره به سمت عقب حرکت خواهد کرد. در این وضعیت پدال پایین تر از حد وسط آزاد میگردد. در این حالت فشار نسبتا بالایی به سیم کلاچ و خودرو وارد می‌شود و به مرور سیم کلاچ سفت خواهد شد.
4. این عمل را آنقدر تکرار کنید تا محل دقیق و مناسب کردن آزاد کلاچ را بیابید. توجه داشته باشید هرچه پدال پایین تر باشد دنده زودتر درگیر خواهد شد. همچنین زمانی که پدال بالاتر آزاد کند دنده دیرتر درگیر می‌شود.

رگلاژ سیم کلاچ را چه زمانی انجام دهیم؟

همانطور که در قسمت اول گفته شد معیوب بودن سیم کلاچ تاثیر مستقیمی در نحوه تعویض دنده خواهد داشت.یک سری نشانه‌هایی وجود دارد که با توجه به آنها میتوان فهمید که سیم کلاچ از رگلاژ خارج شده است. اگر هر کدام از نشانه‌های ذکر شده در ادامه را مشاهده نمودید بهتر است ابتدا سیم کلاچ را به طور چشمی بازرسی و در صورت خرابی و پوسیدگی آن را تنظیم کنید. در غیر این صورت می‌توانید با رگلاژ سیم کلاچ کارایی کلاچ را به حالت اولیه برگردانید.

• آزاد نشدن درست کلاچ

اگر کلاچ به طور کامل آزاد نشود هنگام تعویض دنده، دنده‌ها به خوبی جا نخواهند خورد و باعث ایجاد صدای گوش خراشی خواهند شود. این مشکل یک از شایع ترین دلایل برای رگلاژ نبودن کلاچ است. اگر این مشکل با رگلاژ کلاچ برطرف نشد سری به صفحه کلاچ بزنید. به احتمال زیاد صفحه کلاچ تاب دارد و یا گیربکس و موتور در یک راستا نیستند.

• لرزش کلاچ

گاهی پیش می‌آید کلاچ بعد از رهاسازی کامل دچار لغزش می‌شود.تنظیم نبودن کلاچ در موقعیت مناسب از مهم ترین دلایل این مشکل است.

• بالاتر یا پایین تر بودن پدال کلاچ نسبت به وضعیت عادی

اگر در زمان فشردن پدال کلاچ مجبورید پای خود را بیش از حد بالا یا پایین بیاورید حتما باید به فکر رگلاژ سیم کلاچ باشید.

• کلاچ بر اثر بریده شدن سیم کلاچ خالی شده و دیگر کار نمیکند
• پدال به شدت سفت شده و به سختی بالا و پایین میرود
• شل شدن بیش از حد کلاچ 

ایرادات سیستم کلاچ خودرو

•  لرزیدن خودرو هنگام رها کردن کلاچ

یکی از ایرادات سیستم کلاچ می‌باشد. زمانی که توپی صفحه کلاچ فنریت خود را از دست می‌دهد و به اصطلاح در زمان خسته شدن توپی صفحه «کلاچ»، آن نیرویی که به صفحه «کلاچ» خودرو وارد می‌شود خنثی می‌گردد و همین موضوع سبب لرزیدن خودرو در هنگام شروع حرکت می‌شود.

این موضوع در خصوص خرابی فنرهای صفحه فشار دهنده دیسک هم صادق است. اگر صفحه کلاچ به صورت کلی تعویض گردد این عیب مذکور برطرف خواهد شد و دیگر موضوع حل می‌شود.

• بکسواد کلاچ

به‌علت تمام شدن لنت صفحه کلاچ یا چرب شدن لنت، «کلاچ» بکسواد کرده و در نتیجه نیروی موتور به یکدیگر به‌طور کامل منتقل نمی‌شود. برای رفع این عیب باید اقدام به تعویض لنت و رفع چربی روی لنت کرد.

• فرسایش بلبرینگ کلاچ

در اثر نیم کلاچ گرفتن زیاد و استفاده بی مورد از پدال و قرار دادن پا روی آن ناشی می‌شود. در این حالت هنگام کلاچ گرفتن صدای بلبرینگ قابل شنیدن است.

مواردی که عمر صفحه کلاچ را کمتر می‌کند

صفحه کلاچ یک قطعه مصرفی است و دیر یا زود به اتمام می‌رسد. در هنگام رانندگی، هرگز پای خود را روی کلاچ نگذارید، پس از تعویض دنده، پای خود را از روی پدال بردارید. حتی تماس اندک پای شما با پدال کلاچ، عمر صفحه کلاچ را کاهش می‌دهد.

موارد زیر سبب کاهش عمر صفحه کلاچ خودرو خواهد شد:

• رانندگی با شتاب زیاد
• فشار آوردن به موتور در سربالایی
• تعداد زیاد سرنشینان خودرو
• گذاشتن پا روی پدال کلاچ در حین رانندگی

 

دلایل خرابی صفحه کلاچ خودرو

نسبت به نوع رانندگی و شرایط خودرو صفحه کلاچ پس از گذشت 50 تا 60 هزار کیلومتر نیاز به رگلاژ یا تعویض دارد. البته این میزان کارکرد به شیوه رانندگی شما بستگی دارد.

زمانی که مانند بسیاری از رانندگان مبتدی پای خود را در هنگام حرکت نیز روی کلاچ نگه می‌دارید تا در موقع ضرورت با سرعت بیشتری آن را فشار دهید عملاً موجب درگیر شدن کلاچ می‌شوید که در طولانی مدت عمر این قطعه را کاهش می‌دهد.

از سوی دیگر رانندگانی که در مسیرهای برون شهری تردد می‌کنند کمتر نیاز به تعویض دنده پیدا می‌کنند که در نتیجه عمر صفحه کلاچ تا 70 یا 80 هزار کیلومتر نیز افزایش می‌یابد. در مقابل تردد فراوان در مسیرهای شهری به دلیل ترمز و تعویض دنده زیاد عمر صفحه کلاچ نصف می‌کند.

با وجود آنکه امروزه بخش قابل توجهی از خودروها مجهز به گیربکس اتوماتیک شده‌اند اما در مقابل هنوز تعداد زیادی از خودروها نیز از گیربکس دستی استفاده می‌کنند. در چنین خودروهایی عملکرد صحیح مجموعه کلاچ به نوع استفاده راننده بستگی دارد.

در واقع صفحه کلاچ یک خودرو گیربکس دستی اگر به درستی مورد استفاده قرار گیرد می‌تواند عمر طولانی تری نسبت به مدل‌های اتوماتیک داشته باشد.

خرابی صفحه کلاچ در واقع بیشتر به دلیل اشتباهاتی است که به دلیل تکرار مداوم به یک عادت غلط در رانندگی تبدیل شده است. این عوامل به شرح زیر هستند:

استفاده مداوم از کلاچ

استفاده بی مورد و مداوم از کلاچ خودرو از جمله عادت‌های غلط در رانندگی است که معمولا غیر عمدی انجام می‌شود. در واقع بسیاری از رانندگان حتی تصور هم نمی کنند که اشتباهی در کلاچ گیری مرتکب شده‌اند.

بهتر است بدانید تا زمانی که پدال کلاچ را زیر پای خود فشار می‌دهید در حقیقت از آن استفاده می‌کنید. رها نکردن کلاچ به ویژه در ترافیک باعث استهلاک آن می‌شود. از این رو، پس از تعویض دنده پای خود را به طور کامل از روی کلاچ بردارید.

توقف خودرو در سربالایی با کمک کلاچ

بسیاری از رانندگان عادت دارند در سر بالایی‌ها برای استفاده کمتر از لنت‌های ترمز از پدال کلاچ برای توقف خودرو استفاده کنند. این کار اگرچه در ظاهر طول عمر ترمز شما را بیشتر می‌کند اما در واقع به صفحه کلاچ خودرو فشار زیادی می‌آورد و باعث ایجاد آسیب‌های شدید در آن می‌شود.

تعویض نادرست دنده

تعویض دنده بدون کلاچ یا کامل نکردن تعویض دنده پیش از برداشتن پا از روی کلاچ نیز یکی دیگر از دلایل خرابی صفحه کلاچ خودروی شماست. این کار باعث گرفتگی و کج شدن دیسک و صفحه و ایجاد گرما و فرسودگی قطعات صفحه کلاچ می‌شود. توصیه می‌کنیم تا هنگامی که دنده به طور کامل جا نرفته است پای خود را از روی پدال کلاچ برندارید.

افزون بر موارد فوق، درگیر بودن کلاچ در هنگام رانندگی نیز موجب کاهش عمر مفید صفحه کلاچ خواهد شد. در واقع بسیاری از رانندگان مبتدی عادت دارند در حین حرکت حتی در سرعت‌های بالا نیز پای خود را روی پدال کلاچ فشار دهند تا در مواقع ضروری بتوانند زودتر آن را بفشارند.

در حقیقت این کار به نوعی به آنها اطمینان و احساس تسلط بیشتری به خودرو می‌دهد. اگر چه این فشار اگرچه اندک است اما به مرور زمان عمر صفحه را کاهش می‌دهد.

سوزاندن صفحه کلاچ

هر چند سوزاندن صفحه اتفاق نادری است که برای کمتر خودرویی ممکن است اتفاق بیافتد اما دلایل مشهود و آشنایی دارد. وزن بالای سرنشینان خودرو یا حمل بارهای سنگین با آن از جمله دلایل سوختن صفحه کلاژ است. باید دقت کنید که در هنگام حمل اجسام سنگین با خودرو سواری خود به آرامی دنده را تعویض کنید.

همچنین تیک آف زدن یا حرکت لاستیک‌های خودرو در حالت درجا نیز اگرچه هیجان زیادی به شما القا می‌کند اما می‌تواند صفحه کلاژ تحت فشار زیادی قرار دهد. این عمل هر قدر هم ماهرانه انجام شود از فشاری که به صفحه کلاژ وارد می‌سازد نمی کاهد.

علائم خرابی صفحه کلاچ خودرو

اگر خودروی شما در سربالایی نیروی زیادی از دست می‌دهد و توان بالا رفتن را ندارد صفحه کلاژ شما نیاز به تعویض دارد.

در حالت سکون خودرو را در دنده دو قرار دهید و با فشار دادن پدال گاز شروع به حرکت کنید. اگر خودروی شما خاموش نشد و به حرکت ادامه داد یعنی دیسک و صفحه آن خراب شده و باید تعویض شود. در مقابل اگر خودرو خاموش شود به معنای سالم بودن این قطعه در ماشین شماست.

همچنین می‌توانید خودروی خود را در هنگام حرکت با سرعت 20 کیلومتر روی دنده چهار دهید و پدال گاز را فشار دهید. اگر موتور خودرو صدا افتاد و خودروی شما شتاب ناگهانی نگرفت قطعه مورد نظر سالم است. در غیر این صورت اگر ماشین پرش داشت و به شکلی ناگهانی شتاب گرفت نیاز به تعویض دیسک و صفحه دارد.

افزون بر این، سخت جا رفتن دنده 1 و دنده عقب نیز یکی دیگر از علائم خرابی صفحه کلاچ است. دقت کنید که اگر تمامی دنده‌های خودرو به سختی جا می‌رود احتمالا روغن گیربکس آن تمام شده است.

نشانه‌های تعویض دیسک و صفحه کلاچ

1. به لرزه افتادن موتور و اتاق خودرو وقتی ماشین را در دنده ۱ گذاشته و کلاژ را رها می‌کنیم، این یک نشانه واضح و کامل برای تعویض دیسک خودرو است.
2. وقتی ماشین در حال سکون است دنده را در ۲ قرار داده و کلاژ را رها می‌کنیم اگر خودرو حرکت کرد و خاموش نشد دیسک و صفحه تمام شده است. ولی اگر خودرو سریع خاموش شد، هنوز زمان تعویض صفحه کلاژ فرا نرسیده است؛ به همین سادگی!
3. در سربالایی نیمه شدید، اگر نیاز به تعویض دنده به شماره‌‌های سنگین زیاد مشهود بود، نشانه‌‌ای برای تعویض این قطعه است.
4. وقتی که پشت فرمان متوجه شوید، ماشین زیاد گاز می‌خورد ولی حرکت و شتاب خوبی ندارد! خب،وقت تعویض آمده است.
5. گاه پیش می‌ آید که دنده‌های خودرو، خصوصا دنده یک و دنده عقب خوب جا نرفته و به سختی می‌توان دنده را جا داد. این مشکل در ترافیک‌های سنگین نیز به وضوح مشاهده می‌شود.

قیمت و خرید کلاچ ماشین

یکی از راه‌های مطمئن و آسان برای خرید یک صفحه کلاچ اصل و با کیفیت استفاده از فروشگاه اینترنتی لوازم یدکی ماشین نو است. این فروشگاه با طیف گسترده‌ای از قطعات خودروهای ایرانی و خارجی را با قیمتی مناسب و ضمانت بازگشت کالا در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌دهد. ماشین نو لوازم یدکی کلیه برندهای خودرویی ایرانی و خارجی را فراهم کرده و می‌توانید برای دریافت در کل کشور، خرید خود را انجام دهید.