قطعاتی کوچک و رنگی در خودرو که نقش مهمی در سیستم برق ماشین ایفا کرده و می تواند ماشین را به حرکت وا دارد چیزی جز فیوز نیست! اما کار فیوز خودرو چیست؟ علت سوختن فیوز و انواع آن به همراه توضیحات فنی مکمل در این مقاله ارائه شده است. پس تا انتها با فروشگاه لوازم یدکی ماشین نو همراه باشید.
فیوز خودرو چیست؟
فیوز ها از قطعات مهم و گسترده ای می باشند که در خودرو ها، کامیون ها، اتوبوس ها و … استفاده می شود. آن ها از برای محافظت از کابل ها، سیم ها و قطعات الکتریکی خودرو مانند سیستم روشنایی خودرو و چراغ ها، سیستم تهویه خودرو و بخاری، شیشه های برقی، سیستم صوتی و دیگر سیستم ها طراحی شده اند. در حقیقت فیوزها (Fuse) اتصالات ساده ای هستند که در مواقع لزوم، جریان برق را قطع کرده تا تجهیزات برقی آسیب نبینند.
به عبارت دیگر فیوز خودرو قطعه ایست که وظیفه تنظیم برق ورودی به دستگاه مورد نظر در خودرو را داشته و در صورت ایجاد بار اضافی، اتصال جریان برق را قطع کرده و باعث می شود دستگاه مصرف کننده، آسیب نبیند.
نوسانات جریان برق در خودرو می‌تواند آسیب زیادی به مصرف‌کننده‌ها و تجهیزات الکتریکی وارد کند. اما وجود فیوز سبب می‌شود تا این نوسانات با عبور از پلی به نام فیوز کنترل شوند.
فیوزهای مورد استفاده شده در خودروها بر اساس شرکت سازنده و مدل خودرو می تواند متفاوت باشد. فیوز تیغه ای شناخته شده ترین و رایج ترین فیوز استفاده شده است که در سال 1976 طراحی شده است. فیوزهای مستطیلی و فیوزهای سرامیک از جدیدترین مدل های فیوز خودرو هستند که در ادامه مقاله به معرفی آن ها خواهیم پرداخت.
نقش و عملکرد فیوز در ماشین چیست؟
وقتی جریان برق در خودرو بیش از حد مورد نظر شود فیوز که اتصال فلزی با آلیاژ خاصی است آب شده و مانع از انتقال این جریان به مصرف‌کننده می‌شود.
عنصر اصلی ساخت فیوز، یک نوار فلزی است که در یک محفظه غیر رسانا قرار دارد. با عبور جریان بیش از حد مجاز، نوار فلزی ذوب می‌شود و مدار الکتریکی قطع می‌شود.
هرگاه یکی از تجهیزات برقی کار نمیکند ممکن است فیوز محافظ آن سوخته باشد. در شکل زیر چند فیوز سالم را مشاهده می‌کنید. اما در فیوز سوخته قسمت هشتی وسط فیوز آب شده و جریان را انتقال نمی‌دهد.
اما اگر فیوزی سوخته باشد برای عوض کردن آن باید مراحل ساده‌ای را رعایت کرده تا بتوانید آن را به راحتی عوض کنید.
روی هر فیوز خودرو معمولا اطلاعاتی در رابطه با حداکثر شدت جریان عبوری از خود نوشته شده است که نشان می دهد اگر نوسانات برق خودرو از مقدار مشخص شده بیشتر باشد، اصطلاحا فیوز آب شده و قطع می گردد.
این قطعه سبب می شود تا دستگاه مصرف کننده ای که برق خود را از طریق فیوز می گیرد، دیگر برق رسانی نداشته باشد و از مدار خارج گردد. این عمل به این دلیل انجام می گردد تا از بروز مشکلات اساسی در خودرو با نوسانات شدید جلوگیری گردد.
انواع فیوز خودرو
فیوزها معمولا در انواع متنوعی تولید و طراحی می شوند که فیوزهای مستطیلی و سرامیکی از جمله پر کاربردترین نوع آن ها می باشد. این فیوزها از دو پایه تشکیل شده اند که داخل خود بسته به حداکثر میزان شدت جریان عبوری از سیم ضخیم تری برای اتصال دو پایه به هم استفاده شده است.
فیوز فلزی نیز نوع دیگری از فیوز خودرو می باشد که ارتباط دو سر آن در صورت عبور شدت جریان بیش از اندازه دوب گردیده و در نتیجه مدار را قطع می نماید.
فیوز شیشه ای نیز نوع دیگری از فیوز خودرو می باشد که اتصال دو سر فیوز در آن با استفاده از سیمی نازک در میان محفظه شیشه ای برقرار شده است که در صورت عبور شدت جریان بالا، سیم مربوطه قطع می گردد.(منبع)
محل قرار گرفتن فیوز در خودرو
در بسیاری از خودروها دو پنل فیوز وجود دارد:
یکی در قسمت موتور که فیوزهای مربوط به فن های رادیاتور، پمپ ترمز ضد قفل و ECU در آن قرار گرفته‌اند، و دیگری داخل داشبورد و نزدیک زانوی راننده قرار گرفته است و فیوزهای مربوط به سوئیچ ها و وسایل داخل کابین را در خود جای داده است.
معنای رنگ های مختلف فیوز خودرو
این مورد که بیان می کند هر رنگ دارای معنایی خاص است با توجه به برخی عوامل صحیح است ولی نوعی از فیوزها هم هستند که شماره روی آن ها به رنگ پلاستیک خود بوده و دارای رنگ متفاوتی نیستند.
مکان جعبه فیوز هم مهم است که به طور عمده در بخش های تیره در زیر داشبورد جاسازی می شود و این که ما بخواهیم اعداد روی آن ها را مطالعه کنیم قطعا کاری دشوار است.
در واقع همین عوامل هستند که سبب اهمیت بالای فهمیدن رنگ و استاندارد فیوز می شوند. در زیر هم می توانید با استفاده از تصویر زیر با استاندارد رنگ بندی فیوزها به طور کامل آشنا شوید.
علائم سوختن فیوز خودرو
اکنون اگر بخواهیم در مورد فیوز و علائم نشان دهنده از سوختن آن کمی صحبت کنیم باید قبل از آن بگوییم که فیوزها انواع مختلفی دارند که هر کدام نیز مشخصه های خود را دارا می باشد که از جمله معروف ترین آن ها که اغلب شما ها در جعبه فیوز ماشین خود تقریبا آن را دیده اید، فیوز مستطیلی می باشد.
ساختار فیوز مستطیلی به گونه ای است که از دو عدد پایه فلزی و یک روکش عایق ساخته شده و در صورتی که فیوز سوخته شده باشد تقریبا رنگ روکش عایق یا حتی پایه ها تیره می شود.
نوع دیگری از فیوزها که با گرفتن آنها در جلوی نور خورشید به علت شفافیتی که در ساختار خود دارند می توانیم به راحتی متوجه سوختن آنها شویم، فیوزی است که دارای روکش شیشه ای می باشد.
البته با دیدن شکستگی هایی بر روی فیوز یا حتی ذوب شدن نوار های فلزی داخل قاب هم می توان به سوخته شدن فیوز پی برد. یک سری از علائم و موارد هم هستند که به سوختن فیوز کمک خواهند کرد که باید به آنها توجه کنیم. مانند:
- کیفیت فیزیکی اجزای سازنده فیوز
- آسیب دیدن و خرابی دینام
- جابه جا کردن باتری خودرو به صورت غیر اصولی
- ایجاد اتصالی یا توقف جریان برق در سیم های مربوط به برق رسانی خودرو
- افزودن موارد اضافی مانند تجهیزات یا سیستم هایی باعث ایجاد فشار بیش از حد به منبع برق خودرو می شود
در مواردی ممکن است که با قطع شدن ناگهانی فیوزها به طور مستقیم روی دستگاهی که آن فیوز مجری تنظیم میزان شدت جریان آن بوده است تاثیر وارد شود و آن را از مدار به طور کلی خارج کند.
در چنین صورتی بهترین کار مطمعناً تعویض فیوز می باشد. در فیوزهایی که دارای روکش شفاف در ساختار خود هستند می توان این موارد را به طور واضح با چشم مشاهده کرد و در صورت مشاهده قطعی در اتصال فیوز می توان به سوخته بودن آن و علامت هشدار آن پی برد.
دستگاهی به نام مولتی متر یا همان چراغ آزمایش هم وجود دارد که می توان به کمک آن تشخیص داد که آیا فیوز سوخته است یا سالم می باشد. این دستگاه برای فیوزهایی که روکش تیره و غیر شفاف دارند بهترین گزینه می باشد.
روش استفاده از این دستگاه هم به گونه ای است که باید دو سر فیوز خودرو را به دو سر چراغ آزمایش متصل کرده و پس روشن شدن چراغ دستگاه می توان به سالم بودن فیوز و عبور جریان از آن پی برد.
همانطور که در بالا هم اشاره شد ما انواعی از فیوزها را در بازار مشاهده می کنیم که اگر بخواهیم دو نمونه از پرکاربردترین آن ها را مشاهده کنیم به فیوزهای سرامیکی و مستطیلی می رسیم.
در ساختار این مدل فیوزها دو پایه وجود دارد که در داخل آنها با توجه به میزان جریان عبوری از سیمی با ضخامت حداکثری بین دو پایه فیوز استفاده می شود. نوع دیگر فیوزها هم فیوز فلزی نام دارد که در صورت عبور جریانی با شدت بسیار بالا و خارج از محدوده، باعث قطعی مدار می شود. در آخر فیوز شیشه ای را معرفی می کنیم که با سیمی نازک در میان قسمتی شفاف و واضح اتصال بین دو پایه آن برقرار می شود.
چگونه فیوز خودرو را تعویض کنیم؟
همانطور که در بخش بالا گفته شد فیوز خودرو در دو جای مختلف قرار دارد که با توجه به محل، جعبه فیوز را جدا کنید و اطمینان حاصل کنید که فیوز جدید را در محل صحیح خود قرار داده اید.
روش جایگذاری فیوز ممکن در خودروهای مختلف متفاوت باشد. به همین دلیل بهتر است از دفترچه راهنمای خودرو کمک بگیرید و یا به یک متخصص مکانیک خودرو مراجعه کنید. در صورتی که خودتان نسبت به تعویض فیوز خودرو اقدام کردید تجهیزات الکتریکی آسیب دیده را تست کنید تا مطمئن شوید که آیا فیوز جدید مشکل را حل کرده است یا خیر. اگر فیوز جدید نصب شده باشد اما تجهیزات هنوز کار نمیکند باید حتما از یک مکانیک حرفه ای کمک بگیرید.
در ادامه مطلب به اینکه چگونه فیوز خودرو را تعویض کنید را با جزئیات بیشتری برایتان شرح داده ایم. البته پیشنهاد ماشین نو به شما عزیزان این است که در همان ابتدا کار را به مکانیک بسپارید تا خودرو از آسیب ها و هزینه های تعمیر بالاتر در امان بماند.
عیب یابی و تعویض فیوز
قطع شدن فیوزها مستقیما روی دستگاه مربوطه که فیوز مسئول تنظیم شدت جریان آن می باشد تاثیر گذاشته و موجب از مدار خارج شدن آن می شود. اگر چنین اتفاقی در اثر نوسانات برق خودرو یا تحمل بار اضافی جریان برق ایجاد شود، در نتیجه فیوز مربوطه سوخته و باید نسبت به تعویض فیوز اقدام نمود.
در فیوزهای شیشه ای و مستطیلی شفاف این امر با چشم نیز قابل شناسایی می باشد و با مشاهده فیوزی که اتصال آن قطع شده باشد، می توان دریافت که فیوز مربوطه سوخته است و علت هشدار ECU آن است.
اما برای فیوزهایی که شفاف نیستند و نمی توان با چشم قطعی آن ها را مشاهده نمود، بهترین روش استفاده از مولتی متر یا چراغ آزمایش می باشد. به این صورت که دو سر فیوز خودرو را به دو سر مالتی متر یا چراغ آزمایش متصل نموده و در صورت روشن شدن چراغ آزمایش و یا عبور جریان در مالتی متر، می توان دریافت که فیوز سالم است و در غیر این صورت فیوز سوخته است و باید نسبت به تعویض فیوز اقدام نمود.
دقت داشته باشد از سیم به جای فیوزها استفاده نکنید حتی به صورت موقت. انجام این کار سبب خراب شدن و آسیب رسیدن به تجهیزات الکتریکی می‌شود. اگر یکی از فیوزهای مهم شما سوخته است و شما به کارایی آن بسیار نیازمندید، در این شرایط باید یا فیوز یدک و یا از فیوز کم کاربردتری به جای آن فیوز استفاده کنید.
به طور مثال در هوای سرد شیشه عقب یخ زده و دید شما را محدود کرده است و برای دید عقب و باز کردن یخ شیشه عقب باید از شیشه گرمکن استفاده کنید.
شیشه گرمکن دارای یک فیوز در جعبه فیوز بوده که ممکن است سوخته باشد. پس از کنترل فیوز آن متوجه می‌شوید که نیاز به فیوز دارید. اگر فیوز یدک همراه داشته باشید که به سرعت آن را تعویض می‌کنید اما اگر یدکی همراه نداشته باشید باید به فکر جایگزینی فیوز باشید.
در این موقع لازم است شما بدانید هر فیوز مربوط به چه سیستمی بوده و چه فیوزی را بکشید تا بعداً دچار مشکل نشوید. دفترچه راهنمای خودرو بهترین گزینه برای راهنمایی شماست ضمن آنکه معمولاً در داخل درب جعبه فیوز نیز فیوزهای مختلف نامگذاری شده‌اند.
با مراجعه به راهنما می‌توانید نقش و محل تک تک فیوزها را بررسی کرده و به طور مثال فیوز فندک یا چراغ های کوچک درون شهری ماشین را به طور موقت کشیده و در جای مورد نظر قرار دهید.
در تمامی جعبه فیوزها فیوز یدک تعبیه شده که اگر زمانی شما با مشکل مواجه شدید از این فیوز استفاده کنید. توجه داشته باشید هر فیوز با توجه به کارآیی که دارد می‌تواند جریان مشخصی را از خود عبور دهد.
به همین دلیل رنگ فیوزهای نصب شده در خودرو با یکدیگر متفاوت است. تا حد امکان سعی کنید فیوز غیر ضروری هم رنگ با فیوز سوخته را انتخاب کنید.
بنابراین می توان مراحل قدم به قدم تعویض فیوز را به طور خلاصه بدین گونه شرح داد:
- پیدا کردن جعبه فیوز
- شناسایی فیوز صحیح
- بررسی چشمی فیوز و تست منفجر شدن آن
- خریداری جعبه فیوز مناسب خودروی خود
- جدا کردن فیوز آسیب دیده
- جایگذاری فیوز جدید در محفظه
- تعویض پنل جعبه فیوز
- تست فیوز جدید و بررسی مدار
